از ویژگیها و خصوصیات حرم، حرمت کندن درخت آن است و این مختصّ محرم نیست، بلکه غیر محرم نیز حقّ کندن درخت حرم را ندارد. تا آنجا که اگر اصل و ریشه درختی در حرم باشد و شاخههایش بیرون حرم، کندن شاخههای آن درخت حرام است؛ چرا که اصلش در حرم است و اگر ریشه درختی در بیرون حرم باشد و شاخههایش در حرم، باز هم کندن آن حرام است، چرا که شاخههایش در حرم است.
گفتنی است اگر کسی درخت حرم را قطع کند باید کفّاره بپردازد. برای اطلاع بیشتر از جزئیات آن، به مناسک رجوع شود.
اگر مالی در غیر حرم پیدا شود و کمتر از یک درهم باشد جایز است کسی که آن را یافته، بردارد و تملّک کند و نیازی به تفحص از مالک ندارد. و اگر مالش پیدا شد باید به او بدهد. و اگر کسی مالی که بیشتر از یک درهم است، در غیر حرم بیابد، باید صاحبش را پیدا کند، پس در صورت پیدا نشدن صاحبش میتواند آن را با ضمان تملک کند و یا از طرف مالکش صدقه بدهد و اگر مالکش پیدا شد و راضی به صدقه نبود باید به او بدهد و ضامن است و یا اینکه آن را به طور امانت نگهداری کند بدون ضمانت.
اما اگر لقطه را در حرم یافت؛ اگر لقطه حرم کمتر از یک درهم باشد، بعضی گفتهاند که برداشتن آن حرام است و به آیه أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَماً آمِناً ...
و همچنین به اخبار نیز تمسک کردهاند که بدان خواهیم پرداخت. البته بعضی برداشتن این نوع از لقطه حرم را مکروه دانستهاند، امّا اگر آنچه که در حرم پیدا میکند بیشتر از درهم باشد، بازهم برداشتن آن حرام است و بعضی هم گفتهاند کراهت شدید دارد.
و اگر کسی آن را برداشت باید تا یک سال مالکش را جستجو کند، در صورتی که او را پیدا نکرد باید صدقه بدهد اگر بعد از آن صاحبش پیدا شد وراضی به صدقه نبود، باید مثل و یا قیمت آن را به او بدهد و یا اینکه آن را به صورت امانت پیش خود نگه دارد. در هر صورت نمیتواند تملک کند و اگر قصد تملک کرد مالک نمیشود و ضامن هم هست. نظر امام خمینی قدس سره در
ص: 160
لقطه بیشتر از یک درهم، همین است.
(1) خلاصه اینکه: در مطلق لقطه حرم بعضی گفتهاند برداشتن آن حرام است و بعضی هم گفتهاند کراهت شدید دارد.
حضرت امام خمینی قدس سره در این مورد فرموده است: اگر در حرم چیزی پیدا کرد، برداشتن آن کراهت شدید دارد بلکه احتیاط دربرنداشتن است.
(2) روایاتذیل براینمسألهدلالت دارند:
* عن الفضیل بن یسار قال: سألت أبا جعفر علیه السلام عن لقطة الحرم، فقال: «لا تمسّ أبداً حتّی یجیء صاحبها فیأخذها».
(3)فضیل بن یسار از امام صادق علیه السلام در مورد لقطه حرم پرسید، حضرت فرمود:
«به آن دست نزن تا اینکه صاحبش بیاید و آن را بردارد.»
* علی بن حمزة قال: سألت العبد الصالح عن رجل وجد دیناراً فی الحرم فأخذه؟ قال: «بئس ما صنع، ما کان ینبغی له أن یأخذه».
(4)علی بن حمزه از امام علیه السلام در مورد مردی که دیناری را در حرم پیدا کرده و آن را برداشته است، پرسید، امام علیه السلام فرمود: «بد کاری کرده است، سزاوار نیست که آن را بردارد.»
سنگهایی که برای جمرات است، باید از حرم باشد
از اعمال واجب در منا، رمی جمرات است، سنگهایی که در جمرات از آنها استفاده میشود، باید از حرم جمعآوری شود و از خارج حرم صحیح نیست.
عن زرارة عن أبیعبداللَّه علیه السلام قال: «حصی الجمار أن أخذته من الحرم اجزأک وإن أخذته من غیر الحرم لم یجزئک».
(5)امام صادق علیه السلام فرمود: «اگر سنگهای جمرات را از حرم جمعآوری کنی تو را کفایت میکند واگر از غیر حرم جمع کنی کافی نیست.»
دو مکان از حرم استثنا شده و نمیشود از آنجا سنگها را جمع کرد؛
1- مسجد الحرام. 2- مسجد خیف.
با اینکه این دو مکان جزو حرم هستند لیکن استثنا شدهاند.
* عن أبیعبداللَّه علیه السلام: «یجوز أخذ حصی الجمار من جمیع الحرم الّا من المسجد الحرام ومسجد الخیف».
(6)امام صادق فرمود: «جایز است که سنگهای جمرات از تمام حرم جمعآوری شود مگر از مسجد الحرام و مسجد خیف.»
البته مستحب است که حاجی این
1- مناسک محشی، مسأله 1332، تحریر الوسیله، کتاب لقطه، مسأله 6
2- مناسک محشّی، مسأله 1330
3- وسائل، باب 28، ابواب مقدّمات طواف، ح 2
4- همان، ح 3
5- وسائل، باب 19، ابواب وقوف به مشعر، ح 19
6- همان، ح 2
ص: 161
سنگها را از مشعر الحرام (مزدلفه) جمع کند.
* عن زرارة عن أبی عبداللَّه علیه السلام قال: «سألته عن الحِصی التی رمی بها الجمار؟ فقال: یؤخذ من جمع وتؤخذ بعد ذلک من مِنی».
(1)زراره از امام صادق علیه السلام درباره سنگهایی که با آن رمی جمرات میکنند، پرسید، حضرت فرمود: «از مشعر جمع آوری شود و بعد از آن، از منا.»
ورود کفار به حرم ممنوع است:
از دلایل و نشانههای احترام و تقدّس حرم آن است که ورود کفّار به آنجا جایز نیست. صاحب جواهر میگوید: شیخ و فاضل بر این نظریه معتقدند و به چند چیز استدلال کردهاند:
1- بر حرم اطلاق مسجد الحرام شده است:
* إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلَا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا وَإِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شَاءَ.
(2)«ای کسانی که ایمان آوردهاید، بدانید که مشرکان نجس و پلید هستند و بعد از این سال نباید به مسجدالحرام قدم بگذارند و اگر در اثر دور شدن تجارت و ثروت آنها، از فقر میترسید، خدا شما را به فضل و رحمت خود از خلق و مشرکان بینیاز خواهد کرد.»
به قرینه جمله وَإِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً معلوم میشود که مراد از مسجدالحرام حرم است.
** سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنْ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ... از آنجا که شروع معراج پیامبر صلی الله علیه و آله از خانه امّهانی بوده، معلوم میشود که مراد از مسجدالحرام حرم است. پس مشرکان حقّ دخول در حرم را ندارند.
2- روایاتی که دلالت بر تعظیم و قداست حرم دارد، دلیل است که حرم باید از وجود مشرکان پاک باشد.
3- امام صادق علیه السلام فرمود: «اهل ذمّه نباید داخل حرم و دارالهجره شوند و باید از آن خارج گردند»؛ «لا یدخل أهل الذمّة الحرم ولا دار الهجرة ویخرجون منها».
از آن جهت که مشرکان حقّ ورود به حرم را ندارند، اگر سفیری برای اهل حرم بیاید، نباید داخل حرم شود، بلکه امام کسی را میفرستد تا با او گفتگو کند و اگر خواست بهطور مستقیم با امام به گفتگو
1- همان، باب 18، ح 2
2- توبه: 28
ص: 162
بپردازد، امام از حرم خارج میشود و در خارج حرم با او گفتگو میکند.
(1) افزون بر همه اینها، چون افراد غیر مسلمان از سعادت احرام بستن و لبیک گفتن محروماند و نمیتوانند احرام ببندند یکی از شرایط ورود به حرم، محرم بودن است، لذا مشرکین حقّ ورود به منطقه حرام را ندارند.پینوشتها:
1- جواهر، ج 21، ص 288