زمینی و به وسیله اتوبوس از طریق کشور اردن به عربستان میرفتند.
زائران لبنانی برای خروج از کشور، مبلغی را به دولت نمیپردازند. در فرودگاه بیروت بازرسی بدنی به دقت انجام و گاهی اوقات برای این کار از سگها نیز استفاده میکنند. زائران نمیتوانند جنسی را برای فروش در عربستان از کشور خارج کنند؛ چون لبنان یک کشور مصرفی است و کالایی برای صادر کردن ندارد، اما زائران به عنوان سوغات، چیزهایی مانند پوشاک، صنایع دستی، پتو، تسبیح و اسباب بازی میخرند و به کشورشان میبرند. تعیین میزان وزن و مبلغ کالاهای وارداتی، طبق ضوابطی است که هواپیمایی تعیین میکند و گمرک نیز در وارد کردن کالا در چارچوب وزن و مبلغ تعیین شده هیچ دخالتی ندارد و برای زائران زحمتی ایجاد نکرده و هیچ مبلغی هم دریافت نمیکند. در لبنان تمامی بار و وسایل زائران همراه با پرواز آنان به بیروت منتقل میشود. زائران در بردن ارز محدودیتی ندارند و خرید و فروش ارز هم آزاد است. دولت هیچ دخالتی در تأمین ارز زائران ندارد و هیچ یارانهای هم نمیپردازد. زائر لبنانی ارز خود را به مصارف شخصی و خرید سوغات اختصاص میدهد.
زائران لبنانی شش تا دوازده ساعت در فرودگاه جده باقی میمانند و استقرار و پذیرایی آنها توسط کاروان صورت میگیرد و نحوه پذیرایی نیز با سلیقه خود کاروانهاست و سرانه معینی برای آن تعیین نشده است. پس از اتمام مهلت استقرار، زائران به وسیله اتوبوس به مکه یا مدینه منتقل میشوند. در بین راه، از زائران به انحای مختلف پذیرایی میشود. در این پذیراییها حتی ممکن است از غذاهای پخته هم استفاده شود؛ زیرا آشپز، همراه کاروان است. مسؤول کاروان برای انتقال زائران به مسجدالحرام و مسجدالنبی، خودرو اجاره میکند و مبلغی که برای آمد و شد درون شهری زائران در نظر گرفته میشود حدود صد ریال سعودی است.
ص: 194
مسکن
اجاره برخی از منازل سالانه است و برخی نیز برای موسم اجاره میشود.
اجاره کردن، بر عهده مدیران کاروانهاست و دولت هیچگونه مسؤولیتی در این زمینه ندارد. بسیاری از منازل به صورت تلفنی اجاره میشود.
معمولًا کاروانهای لبنانی در منطقه عزیزیه ساکن میشوند و اجاره منازل دستورالعمل خاصی ندارد.
گفتنی است منازل به صورت مبله و با تمامی امکانات اجاره میشود و امکانات مربوط به تغذیه نیز توسط کاروان تأمین میگردد و زائران تنها وسایل شخصی مورد نیاز را به عربستان منتقل میکنند.
زائران به صورت تمام وقت از محل اسکان استفاده میکنند و بیشتر منازل بهصورت سالانه اجاره میشود و تقریباً برای هر سال هفتاد هزار ریال سعودی سرانه مسکن تعیین شده است. پرداخت اجاره بها قاعده مشخصی ندارد و مبتنی بر توافق طرفین است. سرانه مساحت هر زائر نیز قانون خاصی ندارد. در اتاقها زنان و مردان و حتی زوجین به صورت جدا هستند.
زائران لبنانی، پس از انجام مناسک حج همگی به مدینه منوره مشرّف میشوند ولی در مجموع، سفر هر زائر لبنانی میان ده تا پانزده روز به طول میانجامد.
تدارک و تغذیه
تغذیه زائران لبنانی از روند واحدی تبعیت نمیکند. برخی کاروانها غذا و سرویس در اختیار زائر قرار میدهند ولی برخی کاروانها عهدهدار سایر خدمات هستند و خود زائر غذای مورد نیازش را تهیه میکند و نوسان مبلغ پرداختی به کاروانها بیشتر از همین مسأله ناشی میشود.
در سطح مکه و مدینه، توسط دولت لبنان و با همکاری بخش خصوصی رستورانهایی راه اندازی شده است که به زائران لبنانی غذای مناسب با ذائفهشان ارائه میکنند.
کاروانهایی هم هستند که غذاهای آماده و بسته بندی شده همراه خود میبرند.
بعضی از اقلام غذایی مورد نیاز زائران به صورت گرم تهیه میشود. آب شرب مورد نیاز آنان نیز به صورت بهداشتی است.
ص: 195
بهداشت و درمان
زائران کشور لبنان، همزمان با پیگیری امور اعزام خود، توسط مراکز پزشکی معاینه شده و کارت واکسن دریافت میکنند. آنان در قبال بیماریهای مسری واکسینه میشوند و زائرانی که دارای بیماریهای حاد و مزمن هستند، اجازه سفر به عربستان را ندارند.
لبنان هیچگونه امکانات درمانی در عربستان ندارد و از خدمات دولت سعودی بهرهمند میشود. برخی از زائران بیمار، داروهای مصرفی خود را به همراه میبرند و کاروانها نیز تنها داروهای مسکّن در اختیار دارند که به هنگام نیاز و با تجویز پزشکانی که در کاروانها به عنوان زائر حضور دارند به زائرین ارائه میکنند. حتی در ایّام تشریق نیز لبنانیها هیچگونه امکانات درمانی و بهداشتی در خیمههای خود به پا نمیکنند و از آن مهمتر، برنامه خاصی نیز برای رعایت مسائل بهداشتی وجود ندارد و برای زائران نیز آموزشی در این زمینه اعمال نمیشود. برای زائران لبنانی مبلغی به عنوان سرانه پزشکی و یا بهداشت و درمان وجود ندارد.
بیمه
همانگونه که اشاره شد حجاج لبنانی در طول سفر، از امکانات دولت سعودی بهره میگیرند و هیچگونه امکانات بیمه و خدمات درمانی برایشان وجود ندارد.
آموزش
تلویزیون المنار لبنان، قبل از اعزام زائران، مناسک حج را طبق فتوای رهبر معظمانقلاب اسلامی حضرت آیتاللَّه خامنهای- مدّظلّه العالی-، به زائران آموزش میدهد. این آموزشها از یک ماه قبل از سفر آغاز و تا هنگام عزیمت زائران ادامه مییابد. علاوه بر آن، در هر کاروان یک روحانی با تهیّه ماکت به آموزش مناسک میپردازد و تا پایان سفر، زائران را همراهی میکند و برای تأمین هزینههای روحانی کاروان، مبلغی از زائران دریافت میشود. تنها هزینه آموزش که زائر میپردازد همین مبلغ است. نهادی که مسؤولیت آموزش زائران را بر عهده دارد، حزب اللَّه لبنان است. آموزشها متمرکز نیست بلکه برای این کار یک شبکه ارتباطی طراحی شده است. تنها امکان رسانهای برای
ص: 196
اعمال آموزش تلویزیون المنار است.
برای استفاده بیشتر زائران، جزوه مناسک و ادعیه تهیه و میان زائران توزیع میگردد و خود زائران در این مدت مسؤولیت خاصی را عهدهدار نیستند. برای مجریان حج آموزش خاصی وجود ندارد. البته آنان از میان افراد مجرّب انتخاب میشوند.
تشکیلات اجرایی حج
بعثه لبنان در حج، نمادین و تشریفاتی است. دولت برای نظارت بر روند حج، ستادی را تشکیل میدهد.
انتخاب اعضای ستاد که میان چهل تا پنجاه نفر است، توسط خود دولت انجام میشود. گزینش مدیران کاروانها توسط محافل اسلامی کشور است. بیشترین همّت آنان، صرف انجام مناسک زائران میشود و در قبال تشکیلات دولت هیچ مسؤولیتی ندارند و از کار آنان نیز ارزیابی صورت نمیگیرد.
تهیه شده توسط سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران