ORIGINAL_ARTICLE
نیابت در حج از دیدگاه مذاهب فقهی اهل سنت
نیابت گرفتن در کارهای روزمره، امری عادی، عقلایی و حتی در مواقعی ضروری است؛ به ویژه در جوامع امروزی که به سبب پیشرفتهای مادی و تغییر سبک زندگی، وابستگی مردمان به یکدیگر بسیار بیش از پیش شده است. اما آیا دربارة امور شرعی نیز مکلف میتواند برای خود نایب بگیرد و وظیفهای را که بر عهدة خود دارد، به شخص دیگری واگذار نماید؟ این مسئله به طور جدی در فقه اسلامی بحث و بررسی شده است و فقیهان شیعه و سنی، به بیان احکام مذهبی خویش، با توجه به ادلة مورد پذیرش خود پرداختهاند. در نوشتار پیشِ رو، به یکی از موارد نایب گرفتن در فقه اسلامی، از دیدگاه اهلسنت پرداخته شده که «نیابت در حج» است. فقیهان سنی در برخورد با این مسئله، دو دیدگاه ارائه کرده و هریک استدلالهایی آوردهاند؛ یک دیدگاه موافق نیابت در حج است و دیدگاه دیگر مخالف. با بررسی ادلة هر دو گروه، این نتیجه حاصل شد که نیابت گرفتن در حج، مطابق آموزههای اسلامی است و شریعت نبوی بر صحت آن تأکیده کرده است.
https://miqat.hajj.ir/article_70409_f1247c0399da992c48c5facd6c591ea4.pdf
2018-04-21
7
28
احکام حج
نیابت
فقه اهل سنت
ادلة استنباط
محمدتقی
رحمت پناه
m.rahmatpanah@gmail.com
1
طلبه/دانشجو
LEAD_AUTHOR
منابع
1
1. قرآن مجید، ترجمه: محمدمهدی فولادوند.
2
2. ابن اثیر، مبارک بن محمد، 1399ق، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق: محمود محمد طناحی، بیروت، دار الفکر.
3
3. ابن تیمیه، احمد، مجموعة فتاوی، جمع و ترتیب: عبدالرحمان بن محمد، اشراف، رئاسة شئون الحرمین.
4
4. ابن تیمیه، احمد، 1413ق، شرح العمدة فی بیان مناسک الحج و العمرة، تحقیق: صالح بن محمد حسن، ریاض، مکتبة العبیکان، چاپ اول.
5
5. ابن حزم، علی بن احمد، بیتا، المحلی، دار الفکر.
6
6. ابن عابدین، محمدامین، 1415ق، رد المحتار علی الدر المختار شرح تنویر الابصار، تحقیق: عادل عبدالموجود و علی معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه.
7
7. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، بیتا، الکافی فی فقه أهل المدینة المالکی، تحقیق: محمد محمد موریتانی، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثه.
8
8. ابن قدامه، عبدالله بن احمد، 1412ق، المغنی، تحقیق: عبدالله ترکی و عبدالفتاح حلو، دار هجر.
9
9. ابن ماجه، محمد بن یزید، بیتا، سنن ابن ماجة، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، دارالفکر.
10
10. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1405ق، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه.
11
11. ابن همام، محمد بن عبدالواحد، 1397ق، شرح الفتح القدیر، لبنان، دار احیاء التراث العربی.
12
12. ابو داود، سلیمان بن اشعث، 1410ق، سنن ابیداود، تحقیق: سعید محمد اللحام، دار الفکر، چاپ اول.
13
13. بخاری، محمد بن اسماعیل، 1406ق، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، چاپ اول.
14
14. بخاری، محمد بن اسماعیل، 1401ق، الصحیح، بیروت، دار الفکر، (طبعة بالأوفست عن طبعة دار الطباعة العامرة بإستانبول).
15
15. بهوتی، منصور بن یونس، 14402ق، کشاف القناع عن متن الاقناع، تعلیق: هلال مصیلحی هلال، دار الفکر.
16
16. بیهقی، احمد بن حسین، بیتا، السنن الکبری، دار الفکر.
17
17. ترمذی، محمد بن عیسی، 1403ق، سنن الترمذی (الجامع الصحیح)، تحقیق: عبدالوهاب عبد اللطیف، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم.
18
18. جصاص، احمد، بیتا، احکام القرآن، بیروت، دار الفکر.
19
19. جوهری، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، تحقیق: احمد عبد الغفور عطار، قاهره، دار العلم للملایین، چاپ چهارم.
20
20. حصکفی، محمد بن علی، 1415ق، الدر المختار المطبوع مع رد المحتار، دارالکتب العلمیه.
21
21. دار قطنی، علی بن عمر، 1406ق، سنن الدار القطنی، بیروت، عالم الکتب.
22
22. دسوقی، شمسالدین محمد، بیتا، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت،
23
دار احیاء الکتب العربیه.
24
23. زرقا، مصطفی احمد، 1987م، = 1407ق، المدخل العام الفقهی، بیروت، دار الفکر، چاپ دهم.
25
24. زرقانی، عبدالباقی، بیتا، شرح الزرقانی علی مختصر خلیل (و بهامشه حاشیة سدی الشیخ محمد البنانی)، بیروت، دار الفکر.
26
25. زیلعی، جمال الدین، 1415ق، نصب الرایة، اعتنی به: أیمن صالح شعبان، قاهره، دار الحدیث، چاپ اول. (این کتاب همراه الهدایة شرح بدایة المبتدی لشیخ الاسلام برهان الدین المرغینانی به چاپ رسیده است.)
27
26. زیلعی، عثمان بن علی، بیتا، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، دار الکتاب الاسلامی، چاپ دوم.
28
27. سرخسی، شمسالدین، 1409ق، المبسوط، بیروت، دار الفکر.
29
28. سعدی، عبدالرحمان بن ناصر، 1408ق، تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان، قاهره، دار المدنی.
30
29. شاطبی، ابراهیم بن موسی، بیتا، الموافقات فی اصول الشریعة، شرحه و خرج احادیثه: عبدالله دراز، بیروت، دار الکتب العلمیه.
31
30. شافعی، محمد بن ادریس، بیتا، الأم، تعلیق: محمو عطرجی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
32
31. شربینی، محمد، 1415ق، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت،
33
دار الفکر، دار الکتب العلمیه.
34
32. قرطبی، محمد بن احمد، بیتا، الجامع لاحکام القرآن، مکتبة الریاض الحدیثة.
35
33. کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بیتا، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه.
36
34. مالک بن انس، بیتا، المدونة الکبری، بغداد، مکتبة المثنی.
37
35. ماوردی، علی بن محمد، 1414ق، الحاوی الکبیر، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه.
38
36. مبارکفوری، عبدالرحمان بن عبدالرحیم، 1410ق، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
39
37. مرداوی، علاءالدین، 1375ق، الانصاف فی معرفة الراحج من الخلاف علی مذهب الامام احمد بن حنبل، تحقیق: محمد حامد الفقی، قاهره، مکتبة السنة المحمدیة، مکتبة ابن تیمیة، چاپ اول.
40
38. مسلم، ابن حجاج نیشابوری، بیتا، الصحیح، بیروت، دار الفکر.
41
39. مغربی، محمد بن محمد، 1416ق، مواهب الجلیل، تحقیق: زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
42
40. مقدسی، عبدالرحمان بن ابراهیم، بیتا، العدة شرح العمدة، تعلیق: محبالدین خطیب، قاهره، المکتبة السلفیة، چاپ دوم.
43
41. موجان، عبدالله بن حسین، 1417ق، الوکالة فی الشریعة الاسلامیة علی طریقة السؤال
44
و الجواب، دار الاعتصام، چاپ اول.
45
42. نووی، محیالدین بن شرف، بیتا[ب]، المجموع شرح المهذب، دار الفکر.
46
43. نووی، محیالدین بن شرف، بیتا [الف]، روضة الطالبین، اشراف: زهیر شاویش، المکتب الاسلامی.
47
44. هلیل، صالح بن عثمان، 1417ق، النیابة فی العبادات، بیروت، مؤسسة الرسالة،
48
چاپ اول.
49
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فقهی بلدی یا میقاتی بودن حج نیابتی
اگر کسیکه حج بر وی مستقر شده، از دنیا برود و وصی و ورثة او علم به وجوب حجّش داشته باشند، بر آنان واجب است برایش اجیر بگیرند. در این صورت، آیا لازم است استیجار از بلد میت باشد یا از میقات؟ فقهای عظام شیعه در این مسئله اتفاق و اجماع ندارند و از آنان چهار قول (یا حد اقل چهار احتمال) نقل شده است: 1. از اقرب الأماکن 2. از بلد میت 3. تفصیل بین اتساع و عدم اتساع مال میت 4. تفصیل بین حَجَّةالاسلام و غیر حَجَّةالاسلام. قول اولکه قول مشهور فقها است، با ادلّه سازگارتر است. بدین جهت، وصی و ورثة میت باید تنها هزینة استیجار اقرب الأماکن را از ماترک میت بپردازند نه بیشتر. البته برای استحباب میتوانند از بلد میت استیجار نمایند، ولیکن هزینههای بیشتر از میقات را خودشان بپردازند، نه از اصل مال میت.
https://miqat.hajj.ir/article_70412_2abcc759e482f4572ab562dd9b75df10.pdf
2018-04-21
29
45
استیجار حج
نیابت در حج
استیجار بلدی
استیجار میقاتی
حج میت
سید تقی
واردی
waredi@gmail.com
1
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. آملى، میرزا محمد تقى (1380ق)، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، 12 جلد، مؤلف، تهران ـ ایران، چاپ اول.
2
2. ابن ادریس حلّی، محمدبن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، قم ـ ایران، چاپ دوم.
3
3. ابن براج طرابلسی، قاضى عبد العزیز (1406ق)، المهذب، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیة قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
4
4. ابن داود حلّى، حسن بن على بن داود (1411ق)، الجوهرة فی نظم التبصرة، در یک جلد، مؤسسة چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران ـ ایران، چاپ اول.
5
5. ابن سعید حلّى، یحیى بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، در یک جلد، مؤسسة سید الشهداء العلمیه، قم ـ ایران، چاپ اول.
6
6. افتخاری، علی، (1428ق)، آراء المراجع فی الحج، 2 جلد، مشعر، تهرانـ ایران، چاپ دوم.
7
7. انصاری، مرتضى بن محمد امین (1425ق)، کتاب الحج، در یک جلد، مجمع الفکر الإسلامی، قم ـ ایران، چاپ اول.
8
8. بحرانى، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، 25 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
9
9. حرّ عاملی، محمدبن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، 29 جلد، مؤسسة آل البیت: ، قم ـ ایران، چاپ اول.
10
10. خامنهای، سید علی (بیتا)، مناسک حج، یک جلد، نرم افزار جامع فقه اهل البیت 2، تولید مرکز تحقیقاتی کامپیوتری نور.
11
11. خمینی، سید روح الله (1366ش)، تحریر الوسیلة، 2 جلد، اعتماد کاظمینی، تهران ـ ایران، چاپ ششم.
12
12. خویى، سید ابو القاسم موسوى (1416ق)، معتمد العروة الوثقى، 2 جلد، منشورات مدرسة دار العلم ـ لطفى، قم ـ ایران، چاپ دوم.
13
13. سبحانی تبریزى، جعفر (1424ق)، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، 5 جلد، مؤسسة امام صادق7 ، قم ـ ایران، چاپ اول.
14
14. سبحانی تبریزی، جعفر (1428ق)، مناسک حج، یک جلد، مؤسسة امام صادق7 ، قم، ایران، چاپ اول.
15
15. سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، 30 جلد، مؤسسة المنیر ـ دفتر حضرت آیت الله، قم ـ ایران، چاپ چهارم.
16
16. شهید اول، محمد بن مکى عاملی (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران، دوم.
17
17. شهید ثانى، زین الدین بن على (1410ق)،الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى ـ کلانتر)، 10 جلد، کتابفروشى داورى، قم ـ ایران، چاپ اول.
18
18. شهید ثانى، زین الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم ـ ایران، چاپ اول.
19
19. صاحب جواهر، محمد حسن نجفی(1367ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،43 جلد، دارالکتب الاسلامیة، تهران ـ ایران، چاپ سوم.
20
20. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1387ق)،المبسوط فی فقه الإمامیة،
21
8 جلد، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه، تهران ـ ایران، چاپ سوم.
22
21. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1400ق)،النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، در یک جلد، دار الکتاب العربی، بیروت ـ لبنان، چاپ دوم.
23
22. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، 6 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیة قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
24
23. عاملى، محمدبن على موسوی (1411ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، 8 جلد، مؤسسة آل البیت: ، بیروت ـ لبنان، چاپ اول.
25
24. علامة حلّى، حسن بن یوسف (بیتا)،تذکرة الفقهاء (ط ـ الحدیثه)، 14 جلد، مؤسسة آل البیت: ، قم ـ ایران، چاپ اول.
26
25. علامه حلّى، حسن بن یوسف (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران،
27
چاپ اول.
28
26. علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق)،قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیة قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
29
27. علامه حلّى، حسن بن یوسف (1420ق)،تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط ـ الحدیثه)، 6 جلد، مؤسسة امام صادق7 ، قم ـ ایران، چاپ اول.
30
28. علامه حلّی، حسن بن یوسف (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، 15جلد، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد ـ ایران، چاپ اول.
31
29. فاضل آبی، حسن بن ابىطالب یوسفى(1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع،2جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران، چاپ سوم.
32
30. فاضل لنکرانى، محمد (1418ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله ـ کتاب الحج ـ5 جلد، دار التعارف للمطبوعات، بیروت ـ لبنان، چاپ دوم.
33
31. فاضل هندى، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، 11جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
34
32. فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، 4 جلد، مؤسسة اسماعیلیان، قم ـ ایران، چاپ اول.
35
33. محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4 جلد، مؤسسة اسماعیلیان، قم ـ ایران، چاپ دوم.
36
34. محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن (1418ق)،المختصر النافع فی فقه الإمامیة، 2 جلد، مؤسسة المطبوعات الدینیه، قم ـ ایران، چاپ ششم.
37
35. محقق کرکی، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، مؤسسة آل البیت: ، قم ـ ایران، چاپ دوم.
38
36. مظاهری، حسین (1387ش)، مناسک حج، یک جلد، مؤسسة فرهنگی مطالعاتی الزهرا3 ، قم ـ ایران، چاپ چهارم.
39
37. مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، 14جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بهجامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران، چاپ اول.
40
38. مکارم شیرازی، ناصر (1383ش)، مناسک حج، یک جلد، مدرسه الامام علی بن ابی طالب7 ، قم ـ ایران، چاپ دوازدهم.
41
39. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، 19جلد، مؤسسة آل البیت: ، قم ـ ایران، چاپ اول.
42
40. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى (1412ق)، العروة الوثقى، 2 جلد، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، قم ـ ایران، چاپ دوم.
43
ORIGINAL_ARTICLE
وظیفه معذورین در مورد مساجد و حرم های ائمه (علیهم السلام) از نگاه مذاهب پنجگانه
شریعت مقدّس اسلام برای اماکن مقدّس احترامی ویژه قائل است؛ به طوری که همة فرقههای اسلامی، در اصلِ وجوبِ احترام این اماکن، اتفاق نظر دارند. در راستای این حکم، اسلام محدودیّتهایی را در آمد و شد به این اماکن برای برخی افراد؛ مثل اشخاص جنب و زنان حائض ایجاد نموده و قوانینی را وضع کرده است که خصوصیّات این حکم در میان مذاهب مختلف فقهی متفاوت است.در این پژوهش که از شیوة پژوهش توصیفی، از نوع تحلیل اسنادی پیروی شده، پس از بیان برخی مفاهیم کلّی، حکم ورود و توقّف اشخاص جنب و زنان حائض در اماکن متبرّک، بر اساس دیدگاه مذاهب مختلف فقهی بررسی شده است.در نتیجة پژوهش حاضر، به این واقعیت میرسیم که بیشتر مذاهب اسلامی توقّف این اشخاص در مساجد را حرام میدانند و در جواز عبور و گذر کردن از مساجد، میان ایشان اختلاف نظر وجود دارد.نسبت به حرم مطهّر ائمة اطهار نیز هرچند مشهور علمای شیعه توقّف را حرام میدانند، اما فقهای اهل تسنن آن را جایز میشمارند.
https://miqat.hajj.ir/article_70436_669a246cbe9875333d6e6280b0737b56.pdf
2018-04-21
47
78
حکم معذورین
اماکن متبرّک
ورود معذورین
توقّف معذورین
احکام مسجد
احکام حرم ائمه
سید علیرضا
موسوی مهر
sarmosavimehr@gmail.com
1
حوزه علمیه خراسان
LEAD_AUTHOR
منابـع:
1
* قرآن کریم
2
1. آملی، میرزا محمدتقی، (1380ق)، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، مؤلف، چاپ اول، تهران ـ ایران.
3
2. ابن بابویه، علی بن حسین، (1385ش)، علل الشرایع، کتابفروشی داوری، چاپ اول، قم ـ ایران.
4
3. ابن بابویه، علی بن حسین، (1397ق)، فضائل الأشهر الثلاثة، کتابفروشی داورى، چاپ اول، قم ـ ایران.
5
4. ابن بابویه، علی بن حسین، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ دوم، قم ـ ایران.
6
5. ابن بابویه، علی بن حسین، (1415ق)، مقنع، مؤسسه امام هادى7 ، چاپ اول، قم ـ ایران.
7
6. ابن حمزه طوسى، محمد، (1408ق)، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، انتشارات کتابخانة آیت الله مرعشى نجفى= ، چاپ اول، قم ـ ایران.
8
7. ابن حنبل، (بیتا)، مسند احمد، دار صادر، بیروت ـ لبنان.
9
8. ابن خزیمه، محمد، (1412ق)، صحیح ابن خزیمه، المکتب الاسلامی، دوم.
10
9. ابن راهویه، اسحاق، (1412ق)، مسند ابن راهویه، مکتبة الإیمان، چاپ اول، مدینه ـ عربستان.
11
10. ابن رشد قرطبی، محمد، (1415ق)، بدایة المجتهد، دار الفکر للطباعة و النشر
12
و التوزیع، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
13
11. ابن فهد حلی، احمد بن محمد، (1407ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
14
12. ابن قدامه، عبدالرحمن، (بیتا)، الشرح الکبیر، دار الکتاب العربی للنشر و التوزیع، بیروت ـ لبنان.
15
13. ابن قدامه، عبدالله، (بیتا)، المغنی، دار الکتاب العربی، بیروت ـ لبنان.
16
14. ابن قولویه، جعفر، (1398ق)، کامل الزیارات، دار المرتضویة، چاپ اول، نجف اشرف ـ عراق.
17
15. ابن نجیم مصری، زینالدین، (1418ق)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، دارالکتب العلمیّة، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
18
16. ابو البرکات، احمد، (بیتا)، الشرح الکبیر، دار احیاء الکتب العربیّة،
19
بیروت ـ لبنان.
20
17. اراکى، محمدعلی، (1414ق)، المسائل الواضحة، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیه قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
21
18. اردبیلی، محمدعلی، (بیتا)، جامع الرواة، مکتبة المحمّدی.
22
19. اصفهانى، سید ابوالحسن، (1393ق)، وسیلة النجاة (مع حواشی الگلپایگانی)، چاپخانه مهر، چاپ اول، قم ـ ایران.
23
20. اصفهانى، سید ابوالحسن، (1422ق)، وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى1 ، چاپ اول، قم ـ ایران.
24
21. ایروانى، باقر، (1427ق)، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، چاپ دوم، قم ـ ایران.
25
22. بحرانى، یوسف، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
26
23. برقی، احمدبن محمدبن خالد، (1371ق)، محاسن، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، قم ـ ایران.
27
24. بهجت، محمدتقی، (1426ق)، جامع المسائل، دفتر معظمله، چاپ دوم،
28
قم ـ ایران.
29
25. بهوتی، منصور، (1418ق)، کشاف القناع، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
30
26. بیهقی، احمد، (بیتا)، سنن کبری، دار الفکر.
31
27. ترحینى عاملى، سید محمدحسین، (1427ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، دار الفقه للطباعة و النشر، چاپ چهارم، قم ـ ایران.
32
28. تفرشى، سید مصطفى، (1418ق)، نقد الرجال، مؤسسة آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
33
29. جزیرى، عبدالرحمان و همکاران، (1419ق)، الفقه على المذاهب الأربعة
34
و مذهب اهلالبیت: ، دار الثقلین، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
35
30. حائرى بیارجمندى، یوسف آرام، (بیتا)، مدارک العروة، مطبعة النعمان، چاپ اول، نجف اشرف ـ عراق.
36
31. حائرى مازندرانى، محمد، (1416ق)، منتهى المقال فی أحوال الرجال، مؤسسة
37
آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
38
32. حر عاملى، محمد، (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسة آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
39
33. حکیم، سید محمد سعید، (بیتا)، مصباح المنهاج ـ کتاب الطهارة، مؤسسة المنار، قم ـ ایران.
40
34. حکیم، محسن ، (1416ق)، مستمسک العروةالوثقى، مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول، قم ـ ایران.
41
35. خامنهای، سید على، (1424ق)، أجوبة الاستفتاءات، دفتر معظم له در قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
42
36. خمینى، سید روح اللّه، (1404ق)، زبدة الأحکام، تبلیغات اسلامى، چاپ اول، تهران ـ ایران.
43
37. خمینى، سید روح اللّه، (1424ق)، توضیح المسائل، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزة علمیه قم، چاپ هشتم، قم ـ ایران.
44
38. خمینى، سید روح اللّه، (1426ق) منتخب مناسک حج، نشر مشعر، چاپ دوم، قم ـ ایران.
45
39. خمینى، سید روح اللّه، (بیتا)، تحریر الوسیلة، مؤسسة مطبوعات دار العلم، چاپ اول، قم ـ ایران.
46
40. خوانسارى، جمال الدین، (بیتا)، التعلیقات على الروضة البهیه، منشورات المدرسه الرضویة، چاپ اول، قم ـ ایران.
47
41. خوانسارى، حسین، (بیتا)، مشارق الشموس فی شرح الدروس، نرم افزار جامع فقه اسلامی.
48
42. خوانسارى، سید احمد، (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، قم ـ ایران.
49
43. خویى، سید ابوالقاسم، (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی= ، چاپ اول، قم ـ ایران.
50
44. خویى، سید ابوالقاسم، (بینا)، معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرجال.
51
45. دارمی، عبدالله، (1349ق)، سنن دارمی، مطبعة الحدیثة، دمشق ـ سوریه.
52
46. دسوقی، محمد، (بیتا)، حاشیة الدسوقی، دار احیاء الکتب العربیّة،
53
بیروت ـ لبنان.
54
47. دهخدا، علیاکبر، (1358ش)، لغتنامه دهخدا، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران ـ ایران.
55
48. رافعی، عبدالکریم، (بیتا)، فتح العزیز، دار الفکر.
56
49. زرکشی، محمد، (1416ق)، اعلام الساجد بأحکام المساجد، المجلس
57
الأعلی للشئون الإسلامیّة لجنة إحیاء التراث الإسلامی، چاپ چهارم،
58
قاهرة ـ مصر.
59
50. سجستانی، سلیمان، (1410ق)، سنن ابی داود، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
60
51. سرخسی، شمس الدین، (1406ق)، المبسوط، دار المعرفة للطباعة و النشر
61
و التوزیع، بیروت ـ لبنان.
62
52. سلاّر دیلمى، حمزة، (1404ق)، المراسم العلویة و الأحکام النبویة، منشورات الحرمین، چاپ اول، قم ـ ایران.
63
53. سمرقندی، علاء الدین، (1414ق)، تحفة الفقهاء، دار الکتب العلمیّة، چاپ دوم، بیروت ـ لبنان.
64
54. سند، محمد، (1415ق)، سند العروةالوثقى ـ کتاب الطهارة، انتشارات صحفى، چاپ اول، قم ـ ایران.
65
55. سیستانى، سید على، (1416ق)، الفتاوى المیسَّرة، دفتر حضرت آیت الله سیستانى، چاپ اول، قم ـ ایران.
66
56. سیستانى، سید على، (1417ق)، منهاج الصالحین، دفتر حضرت آیـت الله سیستانى، چاپ پنجم، قم ـ ایران.
67
57. شافعی، محمدبن ادریس، (1403ق)، الأمّ، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع،
68
چاپ دوم، بیروت ـ لبنان.
69
58. شبر، سید على، (1383ق)، العمل الأبقى فی شرح العروةالوثقى، مطبعة النجف، چاپ اول، نجف اشرف ـ عراق.
70
59. شبیری زنجانى، سید موسى، (1428ق)، المسائل الشرعیّة، مؤسسه نشر الفقاهة، چاپ اول، قم ـ ایران.
71
60. شهید اول، محمد، (1419ق)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، مؤسسة
72
آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
73
61. صافی گلپایگانى، لطفالله، (1416ق)، هدایة العباد، دار القرآن الکریم، چاپ اول، قم ـ ایران.
74
62. طباطبایى، سید على، (1418ق)، ریاض المسائل، مؤسسة آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
75
63. طوسی، محمدبن حسن، (1381ق)، رجال العلامة ـ خلاصة الأقوال، منشورات المطبعة الحیدریة، چاپ دوم، نجف اشرف ـ عراق.
76
64. طوسی، محمدبن حسن، (1407ق)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
77
65. طوسی، محمدبن حسن، (1407ق)، تهذیب الأحکام، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، تهران ـ ایران.
78
66. طوسی، محمدبن حسن، (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، مشهد ـ ایران.
79
67. طوسی، محمدبن حسن، (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، قم ـ ایران.
80
68. طوسی، محمدبن حسن، (بیتا)، فهرست، مکتبة رضویه، چاپ اول،
81
نجف ـ عراق.
82
69. علامه حلّى، حسن، (1414ق)، تذکرة الفقهاء (طبع جدید)، مؤسسة
83
آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
84
70. عندلیبی، رضا، (1396)، حکم ورود و توقف معذورین در مزارات معصومین: ، فصلنامه فرهنگ زیارت.
85
71. فاضل لنکرانى، محمـد، (1419ق)، تفصیـل الشریعة فی شـرح تحریـر الوسیـلة، غسل الجنابة، التیمم، المطهرات، مؤسسه عروج، چاپ اول،
86
تهران ـ ایران.
87
72. فاضل لنکرانى، محمد، (1422ق)، الأحکام الواضحة، مرکز فقهى ائمه اطهار: ،
88
چاپ چهارم، قم ـ ایران.
89
73. فیض کاشانى، ملا محسن، (1406ق)، الوافی، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی: ، چاپ اول، اصفهان ـ ایران.
90
74. فیض کاشانى، ملا محسن، (1429ق)، معتصم الشیعة فی أحکام الشریعة، مدرسه عالى شهید مطهرى، چاپ اول، تهران ـ ایران.
91
75. کلینى، محمدبن یعقوب، (1407ق)، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، تهران ـ ایران.
92
76. کاشانی، ابوبکر، (1409ق)، بدائع الصنائع، حبیبیّه، چاپ اول، پاکستان.
93
77. گلپایگانى، سید محمدرضا، (1413ق) هدایة العباد، دارالقرآن الکریم، چاپ اول، قم ـ ایران.
94
78. لنگرودى، سید محمدحسن، (1423ق)، توضیح المناسک، دفتر حضرت آیت الله، چاپ اول، قم ـ ایران.
95
79. متقی هندی، علی بن حسامالدین، (1409ق)، کنز العمّال، مؤسسة الرسالة، بیروت ـ لبنان.
96
80. مجلسى اول، محمدتقی، (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، مؤسسة فرهنگى اسلامى کوشانبور، چاپ دوم، قم ـ ایران.
97
81. مجلسى اول، محمدتقی، (1414ق)، لوامع صاحبقرانى، مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم، قم ـ ایران.
98
82. محقق سبزوارى، محمدباقر، (1247ق)، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، مؤسسة آلالبیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
99
83. محمودى، محمدرضا، (1429ق)، مناسک عمره مفرده، مشعر، چاپ اول،
100
قم ـ ایران.
101
84. مغنیه، محمد جواد، (1421ق)، الفقه على المذاهب الخمسة، دار التیار الجدید، دارالجواد، چاپ دهم، بیروت ـ لبنان.
102
85. مفید، محمد عکبرى، (1413ق)، احکام النساء، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید= ، چاپ اول، قم ـ ایران.
103
86. مکارم شیرازى، ناصر، (1426ق)، أحکام النساء، انتشارات مدرسه امام علىبن ابیطالب: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
104
87. منتظری، حسینعلی، (بیتا)، التعلیقة علی العروةالوثقى، دفتر معظّم له.
105
88. موسوی شاهرودى، سید مرتضى، (1428ق)، جامع الفتاوى ـ مناسک حج،
106
نشر مشعر، چاپ سوم، قم ـ ایران.
107
89. موسوی عاملی، محمد بن علی، (1411ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، مؤسسة آل البیت: ، چاپ اول، بیروت ـ لبنان.
108
90. نجاشى، احمد، (1407ق)، رجال النجاشی ـ فهرست أسماء مصنفی الشیعة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه قم، قم ـ ایران.
109
91. نراقى، مولى احمد، (1415ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، مؤسسة
110
آل البیت: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
111
92. نراقى، میرزا ابوالقاسم، (1422ق)، شعب المقال فی درجات الرجال، کنگره بزرگداشت نراقى= ، چاپ دوم، قم ـ ایران.
112
93. نووی، یحیی، (بیتا)، المجموع، خطی، ادارة الطباعة المنیریة ـ التضامن الأخوی ـ المکتبة السلفیة، مصر.
113
94. همدانى، آقا رضا، (1416ق)، مصباح الفقیه، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث
114
و مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، قم ـ ایران.
115
95. وحید خراسانى، حسین، (1428ق)، منهاج الصالحین، مدرسه امام باقر7 ، چاپ پنجم، قم ـ ایران.
116
96. یزدى، سید محمدکاظم، (1419ق)، العروةالوثقى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، قم ـ ایران.
117
97. یزدى، سید محمدکاظم، (1428ق)، العروةالوثقى مع التعلیقات، انتشارات مدرسه امام علىبن ابیطالب: ، چاپ اول، قم ـ ایران.
118
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی جغرافیای طبیعی مدینه
مدینه را باید شهر تاریخی اسلام نام نهاد. هرچند اسلام از مکه آغاز شد ولی این مدینه بود که به تاریخ اسلام هویت داد. تأثیر شهر مدینه بر تاریخ اسلام، ما را بر آن داشت که از تاریخ این شهر واکاوی دقیقی داشته باشیم. اساساً شناخت این شهر در تحریف زدایی و کشف حقایق تاریخی، کمک بسیار دارد؛ از این رو، در این پژوهش به شناخت محیط جغرافیایی این شهر؛ اعم از کوهها، حرّهها و وادیها خواهیم پرداخت و بررسی خواهیم کرد که هر یک از اینها تا چه حد در انتخاب محل سکونت، جنگها و روابط اجتماعی و قبیلهایِ مردمِ حجاز مؤثر بوده است.
https://miqat.hajj.ir/article_70564_aff4dfad7672ec025dc9b499f8c8fea6.pdf
2018-04-21
79
100
مدینه
جغرافیای طبیعی
کوه
حره
وادی
یحیی
جهانگیری
yahia.j.s@gmail.com
1
دکتری مطالعات اسلامی / دانشگاه مذاهب اسلامی
AUTHOR
علی اصغر
کریم خانی
aliasqarkaimkhani@yahoo.com
2
پژوهشگاه عروة الوثقی
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، علی، اسد الغابه، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق.
1
ابن اثیر، مبارک، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم، چهارم، ۱۳۶۷ش.
2
ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، دارالکتب العلمیه، بیروت، اول، ۱۴۱۵ق.
3
ابن حجر عسقلانی، احمد، فتح الباری، دارالمکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۲۴ق.
4
ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، دارالفکر، بیروت، دوم، ۱۴۰۸ق.
5
ابن شبه، عمر، تاریخ المدینة المنوره، دار الفکر، ۱۴۱۰ق، قم ، اول
6
ابن عبد الحق بغدادی، صفی الدین، مراصد الاطلاع علی اسماع الامکنه و البقاع، دارالجیل، بیروت، اول، ۱۴۱۲ق.
7
ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویه، دار المعرفه، بیروت، بی تا.
8
اسکندری، نصر بن عبدالله، الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراسات الاسلامیه، ریاض، اول، ۱۴۲۵ق.
9
بدری فر، منصور، جغرافیای انسانی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، قم، ۱۳۹۴ش.
10
بنایی کاشی،ابوالفضل، اطلس تاریخ اسلام، اطلس تاریخ شیعه، قم، اول، ۱۳۹۲ش.
11
بیهقی، احمد، دلائل النبوه، دارالکتب العلمیه، بیروت، اول، ۱۴۰۵ق.
12
جعفریان،رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، انتشارات مشعر، قم، 1386ش.
13
حازمی، محمد بن موسی، الاماکن و ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه، بینا، بی جا، اول، بی تا
14
حداد عادل، غلامعلی، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، تهران، ۱۳۸۳ش.
15
حسینی مدنی، محمد، الجواهر الثمینة فی محاسن المدینه، دار الکتب العلمیه، بیروت، اول، ۱۴۱۷ق.
16
حسینیان مقدم، حسین، مناسبات مهاجرین و انصار، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، اول ۱۳۸۸ش.
17
حموی، یاقوت، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، اول، ۱۹۹۵م.
18
حمیری، محمد، روض المعطار فی خبر الاقطار، مکتبة لبنان، بیروت، ۱۹۸۴م.
19
خلیلی، جعفر، موسعة العتبات المقدسه، موسسة اعلمی للمطبوعات، بیروت، دوم، ۱۴۰۷ق.
20
خیاری، احمد یاسین، تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً، ناشر عامه، عربستان، ۱۴۱۹ق، اول.
21
دفتردار، محمد سعید، ذخایر المدینة المنورة فی اسمائها و فضائلها وادعة زیارة آثارها الشریفة، مطبة الانصاف، بیروت، 1390ق.
22
راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، دارالکتب العلمیه، قم، بیتا.
23
سمهودی، علی، وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۶م، اول.
24
سهیلی، عبدالرحمن، الروض الانف فی شرح السیرةالنبویة و معه السیرةالنبویه، دارالنصر الطباعه، قاهره، اول، ۱۹۶۷م.
25
الشنطیقی، محمد امین، الدرالثمین فی معالم دارالرسول الامین، موسسه علوم قرآن، بیروت، ۱۳۹۲ش.
26
27. عباسی، احمد، عمدة الاخبار فی مدینة المختار، دوم، السعد درابزوئی، عربستان، بیتا
27
علی، صالح احمد، حجاز در صدر اسلام، ترجمه آیتی، عبد الحمید، نشر مشعر، تهران، اول، ۱۳۷۵ش.
28
عیاشی، ابراهیم، المدینه بین الماضی و الحاضر، نشر المکتبة العلمیه، مدینه،۱۹۷۲م.
29
فاروق، رجب، المدینة المنورة الاقتصادیات المکان، نشر دار الشروق، جده، أول، 1979م.
30
فاسی، محمد، العقد الثمین فی تاریخ بلد الامین، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۹ق.
31
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، دارالکتب العلمیه، بیروت، دوم، ۱۴۲۴ق.
32
فیروز آبادی، مجدالدین، المغانم المطابه فی معالم طابه، اول، مرکز بحوث
33
و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م.
34
فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، المیریه، مصر، ۱۴۰۲ق.
35
فیومی، احمد، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، موسسة دار الهجره، قم، دوم، ۱۴۱۴ق، ۲ جلد.
36
قاضی خانی، حسن، اللهاکبری، محمد، دانشنامه پایگاه اطلاع رسانی حج.
37
قاضی نعمان، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، موسسة
38
آل البیت، قم، دوم، ۱۳۸۵ش.
39
قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۶ش.
40
39. کعکی، عبد العزیز، معالم المدینة المنوره بین العماره و التاریخ، ناشر دار المکتبة الهلال، بیروت، ۱۴۱۹ق، اول، ۵ جلد.
41
مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، دارالغرب الانسانی، بیروت، اول، ۲۰۰۲م.
42
مطری، محمد، التعریف بما انسب الهجرة من معامل دارالهجره، تحقیق سلیمان الرحیلی، دار الملک عبد العزیز، عربستان، ۲۰۰۵م.
43
مقریزی، احمد، امتاع الاسماع، دارالکتب العلمیه، بیروت، اول، ۱۴۲۰ق.
44
نجفی، محمد باقر، مدینه شناسی، شرکت قلم، تهران، اول، ۱۳۶۴ش.
45
وکیل، محمد، یثرب قبل الاسلام، دارالمجتمع، جده، ۱۹۸۹م.
46
یعقوبی، احمد، تاریخ یعقوبی، دارصادر، بیروت، بیتا
47
یعقوبی، احمدبن اسحاق، البلدان، دارالکتب العلمیه، بیروت، اول، ۱۴۳۳ق.
48
ORIGINAL_ARTICLE
وهابیت در سفرنامه دومینگو بادیا ای لبلیچ (علی بیک عباسی) ، خاورشناس اسپانیایی
از سالهای پایانی سده هجدهم میلادی همزمان با افزایش سفرهای خاورشناسان در شبه جزیرة عربی، شکلگیری و رشد وهابیت و ظهور قدرت آل سعود زمینة تازهای برای کنجکاوی آنان به وجود آورد. در این دوران، شبه جزیرة عربی شاهد ورود چندین خاورشناس اروپایی بود که در آثار خود اطلاعاتی دربارة این فرقة تازه تأسیس به مخاطبان اروپایی خود ارائه میکردند. مطالعة نگاشتههای این خاورشناسان دربارة وهابیت، از یک سو برای شناخت گفتمان خاورشناسی و رویکرد آن به پدیدههای جوامع اسلامی و از سوی دیگر برای شناخت بیشتر جریان وهابیت مفید خواهد بود. در این نوشته، به معرفی کتاب «سفرنامه علی بیک» )Travels of Ali Bey)، اثر خاورشناس اسپانیایی دومینگو بادیا ای لبلیچ Domingo Badia y Leblich و بازخوانی بخشهایی از آن، که به شرح تاریخ و عقیدة وهابیت و توصیف وهابیان اختصاص دارد، پرداخته خواهد شد. سفرنامة او یکی از نخستین متنهای موجود دربارة وهابیت از دیدگاه یک اروپایی و شامل اطلاعاتی دربارة زندگی و عقاید وهابیان، تاریخ سیاسی آل سعود در دورة نخست حکومت خود و شرایط سیاسی و اجتماعی حجاز در سال 1221 قمری/ 1807 میلادی است.
https://miqat.hajj.ir/article_70573_a0e98be1b60f9eb3c3d678dc228a1de4.pdf
2018-04-21
101
115
خاورشناسی
وهابیت
سفرنامه علی بیک
آل سعود
تاریخ حجاز
کامران
محمدحسینی
k.mohammadhoseini@gmail.com
1
پژوهشکده حج و زیارت
LEAD_AUTHOR
1. Ali bey, Travels of Ali Bey (In Morocco, Tripoli, Cyprus, Egypt, Arabia, Syria and Turkey: Between the Years 1803 and 1807), London, Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown, 1816
1
2. Burckhardt, John Lewis, Notes on the Bedouins and Wahabys, London, Henry colburn and Richard Bently, 1831
2
3. Montaner, M. carme,& Anne Maria Casassas ,Between Science and Spying: Maps of the Northen Africa and Near East in Work of Ali Bey el- Abbassi, , Eastern Mediterranean Cartographies, Tetradia Ergasias 25/26 2006,
3
4. Ralli, Augustus, Christians at Mecca, London, William Heinemann, 1909
4
5. ابن بشر، عثمان بن عبدالله، (بیتا) عنوان المجد فی تاریخ نجد، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثه، بیتا.
5
6. امین عاملی، سید محسن، (بیتا) کشف الارتیاب، دار الکتب الاسلامی، بیجا.
6
7. بیرین، جاکلین (بی تا)، اکتشاف جزیرة العرب، ترجمه قدری قلعجی، بیروت ـ لبنان، منشورات فاخریه و دار الکاتب العربی
7
8. ترنر، برایان، (1383ش)، رویکردی جامعه شناختی به شرق شناسی، پست مدرنیسم
8
و جهانی شدن، ترجمه محمد علی محمدی، تهران، یادآوران.
9
9. خلیفه حسن، محمد، (1997م.)، آثار الإستشراق فی المجتمعات الإسلامیة،
10
عین للدراسات و البحوث الانسانیة و الاجتماعیه.
11
10. دحلان، احمد بن سید زینی، (بیتا)، امراء البلد الحرام منذ اولهم فی عهد الرسول9 حتی الشریف الحسین بن علی، بیروت، دار المتحده.
12
11. دسوقی، محمد، (1374ش)، سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق شناسی، ترجمه محمود رضا افتخار زاده، تهران، نشر هزاران.
13
12. دیدیه، شارل، (2001م)، رحلة الی الحجاز، ترجمه محمد خیر البقاعی، ریاض، دارالفیصل الثقافیه.
14
13. سباعی، احمد، (1420ق)، تاریخ مکة، مکة المکرمه، مکتبة احیاء التراث الاسلامی.
15
14. سعید، ادوارد، (1386ش)، شرق شناسی، ترجمه لطفعلی خنجی، تهران، امیرکبیر.
16
15. کوبر، لی دیفید، و جورج ریتر، (1997م)، الحرکة الوهابیة فی عیون الرحالة الاجانب، ترجمه عبدالله بن ناصر الولیعی، ریاض، موسسة الممتاز للطباعة و التجلید.
17
16. محمد بن عبد الوهاب، (2010م)، مجموع مؤلفات الشیخ محمد بن عبدالوهاب، تحقیق زائد بن صمبری بن ابی علفه، ملیار للاستثمار.
18
17. مکآفی براون، رابرت، (1381ش)، روح آیین پروتستان، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، نگاه معاصر.
19
18. هورخرونیه، سنوک، ترجمه علی عوده شیخ، (1419)، صفحات من تاریخ مکة المکرمة، ریاض، ادارة الملک عبدالعزیز.
20
ORIGINAL_ARTICLE
تبیینی از تعطیلی حج از صفویه تا انقلاب اسلامی ایران
حجگزاری مسلمانان از اواخر حیات رسول الله9 آغاز گردیده و تا قرن سوم هجری، جز موارد بسیار معدود که بیشتر مربوط به حوادث طبیعی و غیر مترقبه بود، بی وقفه انجام شده است. از این زمان به بعد و با ضعف دستگاه خلافت عباسی و پدید آمدن کانونهای متعدد قدرت در جهان اسلام، رقابتها بر سر سیادت بر حرمین شریفین، به عنوان کانونهای مشروعیتزا، شروع شد که گاه به تعطیلی حج مردمان قلمرو رقیب منجر گردید. در بازة زمانی 907 قمری که صفویه در ایران قدرت گرفت تا پیروزی انقلاب اسلامی در ایران (سال 1399ق/ 1357ش) نیز بیشتر بنا به دلایل سیاسی و مذهبی، حج در برخی سالها تعطیل شد. این نوشتار در صدد است تا پس از بررسی علل کلی تعطیلی حج، سالهایی را که ادای این فریضة الهی مدتی برای برخی مردمان سرزمینهای اسلامی میسر نشده است، مطرح کند. پرسش اصلی مقاله این است که علل تعطیلی حج در بازة زمانی از صفویه تا انقلاب اسلامی چه بوده و چه سالهایی و چرا حج تعطیل شده است.
https://miqat.hajj.ir/article_70574_e365f3fd250d77ec5c9caf06dd04868d.pdf
2018-04-21
117
133
تعطیلی حج
صفویان
قاجاریه
امنیت
عثمانی
آل سعود
رقابت
سید محمود
سامانی
mahmud.samani@gmail.com
1
پژوهشگر / پژوهشکده حج و زیارت
LEAD_AUTHOR
1. احمدی، حمید (1386ش)، روابط ایران و عربستان در سده بیستم، تهران، وزارت امور خارجه، روزنامه اطلاعات، سال4، شمارههای 753، 810 ، 831 ، 841 .
1
2. ارمسترونع (2009م)، سید الجزیرة عبدالعزیز آلسعود، ترجمه رافد خیشان الاسدی، بیروت، دار الوراق.
2
3. اعتماد السلطنه، محمدحسنخان (1367ش)، تاریخ منتظم ناصری، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
3
4. الافندی، عبدالله (1401ق)، ریاض العلماء، به کوشش سیداحمد حسینی اشکوری، قم، خیام.
4
5 . افندی، میرزا موسی (1392ق)، رسائل فی تاریخ المدینة المنوره (وصف المدینه)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه.
5
6 . آل بسام، عبدالله بن عبدالرحمان بن صالح (1419ق)، خزانه التواریخ النجدیه.
6
7. الامین، سیدمحسن (1382ق)، کشف الارتیاب، به کوشش امین، مکتبة الحریس.
7
8. بادیب، سعید محمد (1994م)، علاقات السعودیة الایرانیه 1982ـ1922، لندن، دار الساقی.
8
9. البتونی، محمدلبیب (1381ش)، سفرنامه حجاز (الرحلة الحجازیه)، ترجمه هادی انصاری، تهران، مشعر.
9
10. الجبرولی، عبدالرحمان بن حسن، عجائب الآثار فی التراجم و الاخبار، بیروت، دارالجیل.
10
11. جعفریان، رسول (1379ش)، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، قم، پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
11
12. جعفریان، رسول (به کوشش) (1389ش)، سفرنامه امین الدوله حاج میرزا علی خان صدر اعظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
12
13. جعفریان، رسول (1389ش)،پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، علم.
13
14. حسام السلطنه، سلطان مراد (1374ش)، سفرنامه مکه، دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الله الحرام و القدس الشریف و مدینة السلام، به کوشش رسول جعفریان، تهران، مشعر.
14
15. خاتون آبادی، سیدعبدالحسین الحسینی (1352ش)، وقایع السنین و الاعوام، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، اسلامیه.
15
16. خلیلی عراقی، محمدرضا (1345ش)، با من به خانه خدا بیایید، تهران، شرکت طبع کتاب، 1340ش.
16
17. دحلان، احمد بن زینی (1305ق)،خلاصة الکلام فی بیان امراء البلد الحرام، مصر، المطبعة الخیریه.
17
18. دحلان، احمدبن زینی (1396ق)، الدرر السنیة فی الرد علی الوهابیه، استانبول، دارالشفقه.
18
19. دنبلی، عبدالرزاق (مترجم) (1363ش)، سفرنامه کروسینسکی یادداشتهای کشیش لهستانی عصر صفوی، به کوشش میراحمدی، تهران.
19
20. دوغان، اسرا (1389ش)، حجگزاری ایرانیان، تهران، مشعر.
20
21. دولتشین، عبدالعزیز (1414ق)، الحج قبل مئة سنة: الرحلة السریة للضابط الروسی،
21
به کوشش یفیم یزفان، بیروت، دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه.
22
22. السباعی، احمد (1404ق)،تاریخ مکه، نادی مکة الثقافی.
23
23. السنجاری، علی بن تاجالدین (1419ق)، منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم،تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعة امّ القری.
24
24. شاردن، شوالیه (1374ش)، سفرنامه شاردن، ترجمة اقبال یغمایی، تهران، توس.
25
25. شمیم، علیاصغر (1387ش)،ایران در دوره سلطنت قاجار قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم، تهران، بهزاد.
26
26. الصباغ، محمد بن احمد (1424ق)، تحصیل المرام، به کوشش ابن دهیش.
27
27. صفوی، سام میرزا، تذکرة تحفة سامی، به کوشش همایون فرخ، کتب ایران.
28
28. العاملی، سیدمحمدجواد (1418ق)، مفتاح الکرامة، به کوشش مروارید، بیروت،
29
فقه الشیعه.
30
29. عبدالغنی، عارف (1423ق)، تاریخ امراء مکة المکرمه، دار البشائر.
31
30. عینالسلطنه، قهرمان میرزا سالور (1374ش)، روزنامه خاطرات عین السلطنه، به کوشش منوچهر سالور و ایرج افشار، تهران، اساطیر.
32
31. الغازی، عبدالله بن محمد (1430ق)،افادة الانام، به کوشش ابن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، 1430ق.
33
32. الفاسی، محمد (1421ق)، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه.
34
33. فهد، عمربن محمد (1408)، اتحاف الوری، بهکوشش عبدالکریم، مکه، جامعة امّ القری.
35
34. فورد، سرهارد (1386ش)، خاطرات سرهارد فورد، ترجمه مانی صالحی، تهران، نشر ثالث.
36
35. قاضی عسکر، سیدعلی (1384ش)،ابوطالب یزدی شهید مروه، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش.
37
36. قاضی عسکر، سیدعلی(1386ش)، تخریب و بازسازی بقیع به روایت اسناد، تهران، مشعر.
38
37. قمی، ابوالقاسم (1413ق)، جامع الشتات، به کوشش مرتضی رضوی، تهران، کیهان.
39
38. کربلایی، محمد عبدالحسین (1386ش)، تذکرة الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق، به کوشش رسول جعفریان و اسرا دوغان، قم، مورخ.
40
39. کلیفورد باسورث، ادموند (1381ش)، سلسلههای اسلامی جدید راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، ترجمه فریدون بدرهای، تهران، مرکز باستانشناسی اسلام و ایران.
41
40. لیسی، رابرت (1365ش)، سرزمین سلاطین، ترجمه فیروزه خلعتبری، تهران، شباویز.
42
41. مجله خواندنیها، سال4، شماره 26 و 27
43
42. محبوبی اردکان، حسین (1374ش)، چهل سال تاریخ ایران، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.
44
43. المحبی، محمد (بیتا)، خلاصة الأثر فی أعیان القرن الحادی عشر، بیروت، دار صادر.
45
44. محقق، علی (1379ش)، اسناد روابط ایران و عربستان سعودی (1357ـ1304ش)، تهران، وزارت امور خارجه.
46
45. مختار، صلاحالدین (1390ق)، تاریخ المملکة العربیة السعودیه، دار مکتبة الحیاة.
47
46. معتمدالدوله، فرهادمیرزا (1366ش)، سفرنامه فرهادمیرزا (هدایة السبیل و کفایة الدلیل)، تصحیح غلامرضا طباطبایی، تهران، علمی.
48
47. مکی سعودی، عبدالفتاح حسین (بیتا)،امراء البلد الحرام عبر عصور الاسلام: عصر النبی ـ صلیاللهعلیهوسلم ـ حتی عصرنا الحاضر، الطائف، مکتبة المعارف.
49
48. الموسوی العاملی، رضی الدین بن محمد (1431ق)، تنضید العقود السنیه، به کوشش سیدمهدی رجایی، قم، نشر الانساب.
50
49. ناصر سعید (1404ق)،تاریخ آلسعود، دار مکة المکرمه.
51
50. نوایی، عبد الحسین (1368ش)، شاه طهماسب صفوی، تهران، ارغوان.
52
51. نوایی، عبدالحسین (به کوشش) (1360ش)،اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از سال 1038 تا 1105ق: تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
53
52. هدایتی، احمد و محمدعلی (1343ش)، خاطرات سفر مکه، تهران، حیدری.
54
53. وهبه، حافظ (1375ق)، جزیرة العرب فی القرن العشرین، قاهره.
55
54. یارشاطر، احسان (1360ش)، دانشنامه ایران و اسلام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
56
ORIGINAL_ARTICLE
زیارت در دائرة المعارف اسلام(3) / (گروهـی از مستشرقان)
بزرگترین مجموعه پژوهشیِ مستشرقین در رابطه با دین اسلام، دایرة المعارف اسلام (EI) نشر لیدن هلند است که با تلاش خاورشناسانی چون ایگناز گلدزیهر (Ignaz Goldziher) ، دخویه(De Goeje,M. J) و هوتسما (Houtsma, Martin Theodore) از سال 1908 میلادی آغاز شده و تاکنون به ویراست سوم (EI3) رسیده است. از آنجا که موضوع زیارت به جهت پرسشها و چالشهای فراروی آن در عصر حاضر، مورد توجه بسیاری از اندیشمندان مسلمان قرار گرفته، به نظر میرسد ترجمه و ارزیابی مطالبی که از نگاه تاریخی و با روش خاص مستشرقین غیر مسلمان نگاشته شده، میتواند در تبیین برخی ابعاد موضوع مفید باشد. مدخل زیارت در دایرة المعارف اسلام، مدخلی مفصل است که به دست چندین تن از مستشرقان تحریر شده و مناسک و کتابهای زیارتی را در ده نقطه مهم از جهان اسلام بررسی کرده است. بعد از اینکه بخش نخست و دوم این مدخل در شمارههای قبلی مجله میقات ارائه گردید، در این مقاله بخش آخر آن تقدیم می گردد.
https://miqat.hajj.ir/article_70602_81f7a64eb3e5d9e308de35fa77416dcb.pdf
2018-04-21
135
162
زیارت
مقبره
مناسک
قدیس
شفاعت
هادی
ولی پور
hadi.valipoor.b@gmail.com
1
مدیر واحد ترجمه / پژوهشکده حج و زیارت
LEAD_AUTHOR
1. J.W. McPherson، مولودهای مصر، روزهای قدیسان مصر، قاهره، ۱۹۴۱
1
2. G. Viaud، زیارات قبطیان مصر، قاهره، ۱۹۷۹
2
3. P. Grossmann، ابومینا، راهنمای مراکز زیارتی باستانی، ۱۹۸۶
3
4. N.H. Biegman، مصر، مولودها، قدیسان و صوفیان، لندن، ۱۹۹۰
4
5. P. van Doom ـ Harder، راهبههای قبطی در عصر حاضر، کلمبیا، کارولینای جنوبی، ۱۹۹۵، فصلهای 8 و 9
5
O.F.M. Meinardus، دو هزار سال مسیحیت قبطی، قاهره، ۱۹۹۹
6
7. شیخ عبدالرحمان بن عمر، جواهر النفیس فی خواص شیخ اویس، قاهره، ۱۹۶۴
7
8. B.W. Andrzejewski، تکریم قدیسان صوفی و تأثیر آن بر ادبیات شفاهی مردم سومالی، مطالعات زبانهای آفریقایی، شماره ۱۵ (۱۹۷۴)، ص15ـ54
8
9. U. Braukamper، حرم شیخ حسین و پیونهای اورومو ـ سومالی در باله، روندهای اولین کنگره بینالمللی مطالعات سومالی، ویرایش H.M. Adam و Gh.L. Geshekter، آتلانتا، ۱۹۹۲
9
10. Braukamper، تاریخ زیارت سید اتیوپی، از ابتدا تا انقلاب، ۱۹۷۴، ویسبادن، ۱۹۸۰
10
11. E. Cerulli، سومالی، متنهای چاپ شده و چاپ نشده، جلد سوم، رم، ۱۹۷۵، ۱۹۵۹، ۱۹۶۴
11
12. E. Cerulli، یادداشتهایی درباره جنبش مسلمانان در سومالی، در RSO، ۱۰ (۱۹۲۳)، ص1ـ36
12
13. I.M. Lewis، قدیسان سومالی: اسلام محبوب در یک جامعه قبیلهای، لندن، ۱۹۹۸
13
14. عمر بن احمد السومیت، النهج الشهادیة من الدیار الحضرمیة و طلبیات الصوت من الحجاز و الحضرمات، چاپ خصوصی، تریم، ۱۹۵۵
14
15. یوسف عبدالرحمان (ویراستار)، نزهة الاسرار و طهارة الاقدار؛ نسبة الشریف؛ ربیع
15
القلوب فی ذکر المناقب السید شیخ نور حسین، قاهره، ۱۹۶۷. همچنین برای دیدن مجموعهای از ترانهها در مدح قدیسان محلی، رجوع کنید به E. Wagner در ZDMG ، شماره ۱۲۵ (۱۹۷۵)، ص28ـ65
16
16. محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، کتاب المزار، تهران، ۱۳۸۸، ق/۹ ـ ۱۳۶۸ میلادی (شرح مفصل فرهنگ زیارت، مکانها و مراسم مقدس، بر مبنای منابع شیعه).
17
17. Goldziher,، سنت محمد، جلد دوم، ص277ـ 378، ترجمه انگلیسی، مطالعات اسلامی، جلد دوم، ۳۴۱ ـ ۲۵۵، لندن، ۱۹۷۱
18
18. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، تهران، ۱۳۸۱ ق/۲ ـ ۱۹۶۱ میلادی (خلاصه مختصری از مراسم زیارتی در طول سال، بر اساس تقویم قمری).
19
19. حامد الگار، دین و دولت در ایران، از ۱۷۸۵ تا ۱۹۰۶
20
20. برکلی و غیره، نقش علما در دوران قاجار، ۱۹۶۹ (درباره نقش کوفه و نجف در سیاست قدرتهای مسلمان).
21
21. محمود ایوب، رنج رهاییبخش در اسلام، پژوهشی در خصوص جنبههای مذهبی عاشورا در تشیع دوازدهامامی، لاهه، ۱۹۷۸
22
22. F.W. Hasluck، اسلام و مسیحیت در عصر سلاطین، آکسفورد، ۱۹۲۹
23
23. Yusuf Ziya، زندگی شیرین مذهبی، دانشکده دارالفنون الهیات مکماوسی (Mecmuasi)، جلد ۲۰ (۱۹۳۱).
24
24. J. Castagne، آیین مکانهای مقدس اسلامی در ترکستان، در انسانشناسی (L’Ethnographic) ، پاریس (۱۹۵۱).
25
25. J. ـ P. Roux، سنتهای صحرانشینان جنوب ترکیه، پاریس، ۱۹۷۰
26
26. V.N. Basilov، آیین قدیسان در اسلام، مسکو، ۱۹۷۰
27
27. G.P. Snesarev، افسانههای خوارزمی به عنوان منبعی در تاریخ اقوام مذهبی آسیای میانه، مسکو، ۱۹۸۳
28
28. T. Ataev، حقیقت مکانهای مقدس، عشقآباد، ۱۹۸۶
29
29. R.M. Mustafma، بازنمایی ردپای آیین در میان قزاقها، آلماآتا، ۱۹۹۲
30
30. Baha Tanman، ترتیبات تکریم قدیسان در کلبه درویشان، معماری، هنر و عرفان در ترکیه عثمانی، برکلی و غیره، ۱۹۹۲، ص141ـ67
31
31. Nathalie Clayer و A. Popovic، [آیین قدیسان] در بالکان و آیین اجواتویکا
32
و زیارت سالیانه آن، در Chambert Loir و E. Guillot (eds.)، آیین قدیسان در جهان اسلام، پاریس، ۱۹۹۵
33
32. Th. Zarcone، «[آیین قدیسان] در ترکیه و آسیای میانه و آرامگاه حاجی بکتاش ولی در آناتولی مرکزی (ترکیه)، در همان؛ idem، آرامگاه بهاء الدین نقشبند در بخارا (ازبکستان)»، مجله مطالعات ترک، ۱۹ (۱۹۹۵).
34
33. idem، «مسیر قدیسان مسلمان میان آسیای میانه و هندوستان: جاده اوش ـ کاشغر ـ سرینگر در هند ـ آسیای میانه، مسرها و ایدههای تجاری»، کتاب آسیای میانه، nos. ۲ ـ ۱ (۱۹۹۶)، ص227ـ54
35
34. P.B. Fenton، «نمادگرایی سنت طواف در یهودیت و اسلام»، مطالعه تطبیقی، مجله مرور تاریخ رادیکال، ۲۱۶/۲ (۱۹۹۶).
36
35. A. Muminov، «تکریم مکانهای مقدس دره میان ـ سرداریه، تداوم و تحول»، در M. Kemper و همکاران (ویراستاران)، فرهنگ مسلمانان و آسیای میانه از قرن هجدهم تا اوایل قرن بیستم، برلین، ۱۹۹۶
37
36. Kambar Nasriddinov، مراسمهای دفن و تغذیه ازبک، تاشکند، ۱۹۹۶
38
37. جی. ای. سبحان، عرفان، قدیسان و حرمها، مقدمهای بر بررسی عرفان با ارجاع ویژه به هندوستان، نیویورک، ۱۹۷۰
39
38. C.W. Troll (ویراستار) حرمهای مسلمانان در هند، خصوصیات، تاریخ و اهمیت، دهلی، ۱۹۸۹
40
39. «دیدگاههای سنتی مسلمانان و شرقشناسان نخستین درباره زیارت و زمانهای آن» در کتاب خاطراتی از ویژگیهای مذهبی مسلمانان در هند، Garcin de Tassy، در JA (۱۸۳۱) تحلیل شده است (پاریس، ۱۹۶۹، ترجمه انگلیسی حاشیهنویسیشده فستیوالهای مسلمانان هند، دهلی، ۱۹۹۵)؛ همچنین در G.W. Ernst، راهنمایی برای زیارت حرمهای صوفیان هند و ایران، در G.M. Smith و Ernst (ویراستاران)، نشانههای قدیسی در اسلام، استانبول، ۱۹۹۳، ص43ـ67
41
40. آی. احمد، مراسم و مذهب در میان مسلمانان هند، دهلی، ۱۹۸۱. برای هرگونه تجزیه و تحلیل درباره مراسم ر.ک: M. Gaborieau، «آیین قدیسان در میان مسلمانان نپال و شمال هند»، در S. Wilson (ویرایش)، قدیسان و آیین آنان، مطالعاتی درباره مذهب، جامعهشناسی، فولکلور و تاریخ، کمبریج، ۱۹۸۳، ص291ـ 308
42
41. همان، «مراسم آیین قدیسان: اختلافات فقهی در آرشیو علوم اجتماعی ادیان»، شماره ۸۵ (۱۹۹۴)، ص85ـ98
43
42. مکانهای زیارتی متفاوت در مناطق مختلف شبهقاره هند در منابع زیر بررسی شدهاند: D. Matringe، پاکستان، Gaborieau و G. Champion، هند، Lyndell ـ Jones، بنگلادش، در H. Chambert ـ Loir و C. Guillot (ویراستاران)، آیین قدیسان در جهان اسلام، پاریس، ۱۹۹۵، ص167ـ234
44
43. رای مطالعات تفصیلی در مورد برخی از بزرگترین زیارتگاهها ر.ک: P.M. Currie، حرم و آیین معینالدین چشتی در اجمیر، دهلی، ۱۹۸۹؛ R.M. Eaton، «دادگاه بشر، دادگاه خدا، عقاید محلی دربارة حرم بابا فرید، پاکپتن، پنجاب»، در R.C. Martin (ویرایش)، اسلام محلی، لیدن، ۱۹۸۲، ۶۱ ـ ۴۴؛ Gaborieau، «افسانه و آیین قدیس مسلمان قاضی میان در نپال غربی و هند شمالی»، در اشیا و جهان، ۱۵/۴ ـ ۳ (۱۹۷۵)، ص318 ـ 289؛ همان، «قدیسان، آبها و محصولات»، در م.آ. امیرمعزی (ویرایش)، مکانهای اسلامی، آیینها و فرهنگهای آفریقایی و جاوه، پاریس، ۱۹۹۶، ص54 ـ 239
45
44. M.R. Woodward، اسلام در جاوه: تقوا و عرفان بهنجار در سلطنت یوگیاکارتا، توسان، ۱۹۸۹
46
45. H. de Jonge، قدیسان، منابع و هدفها، تحولات و معانی دو دستور زیارتی اسلامی در جاوه، در W. Jansen و H. de Jonge، زیارات اسلامی، مایدربرخ، ۱۹۹۹
47
46. J. Fox، زیارت مقابر والی، بنیانگذاران اسلام در جاوه، در M.C. Ricklefs (ویرایش)، اسلام در زمینه اجتماعی اندونزی، Clayton، ویکتوریا، ۱۹۹۱
48
47. D.A. Rinkes، نه قدیس جاوه، کوالالامپور، ۱۹۹۶ (چاپ اول ۱۱ ـ ۱۹۱۰).
49
48. Chen Hock Tong، چینیسازی کرامات مالایی در مالزی، در JMBRAS، ۷۱/۲ (۱۹۹۸)، ص29ـ61
50
49. P. Marty، اسلام در سنگال، جلد دوم، پاریس، ۱۹۱۷ (برای دیدن نظر نویسنده درباره اینکه چرا آفریقاییها قدیسان مرده را تکریم نمیکنند، ر.ک: به صفحات ۴۲ تا ۴۳).
51
50. J.S. Trimingham، اسلام در آفریقای غربی، آکسفورد، ۱۹۵۹ (ارجاعات اندک به زیارت/ به طور خاص رجوع کنید به صفحه ۸۸ و پس از آن).
52
51. A. Samb، توبا و مگلش، در بولتنI.F.A.N، شماره ۳۱ (۱۹۶۹)، ص۵۳ ـ۷۳۳ (درباره بزرگترین زیارت مریدیه).
53
52. A.A. Batran، سید مختار الکونتی و رجعت اسلام به غرب صحرای آفریقا و مرکز نیجریه، حدود ۱۷۵۰ ـ ۱۸۱۱، رساله دکتری، دانشگاه بیرمنگام، ۱۹۷۱ (درباره قادریه تیمبوکتو).
54
53. J.N. Paden، فرهنگ مذهبی و سیاسی در کانو، برکلی، ۱۹۷۳ (برای زیارت ابراهیم نیاس ر.ک: ص۱۲۹).
55
54. V. Monteil، اسلام سیاه، پاریس، ۱۹۸۰، فصل ۵
56
55. H.T. Norris، عرفان صوفی در صحرای نیجر، آکسفورد، ۱۹۹۰ (ر.ک: ، ص ۷ ـ ۹۶، ۱۱۳ شماره ۶۹).
57
56. J.O. Hunwick و همکاران، ادبیات عرب آفریقا، جلد دوم، نوشتههای آفریقای مرکزی سودانی، لیدن، ۱۹۹۵ (شامل مداخلی در مورد کتابهای راهنمای زیارتی).
58
57. L.A. Villalon، جامعه اسلامی و قدرت دولتی در سنگال، کمبریج، ۱۹۹۵ (در مورد مراسم مگل و گامو ر.ک: صفحات ۸۶ ـ ۱۶۳).
59
58. B.F. Scares، اقتصاد معنوی نیورو دو ساحل، رساله دکتری، دانشگاه شمال غربی، ۱۹۹۷، ر.ک: فصل ۵
60
C. Coulon، مگل بزرگ در توبا، در افریکن افرز، شماره ۹۸ (۱۹۹۹)، صص210ـ 195 (درباره بزرگترین زیارت قادریه).
61