2024-03-29T15:31:30Z
https://miqat.hajj.ir/?_action=export&rf=summon&issue=15123
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
زیارت قبرستان بقیع (بررسی جامعهشناسی تاریخیِ شعائر دینی شیعه در سفرنامههای حج دوره قاجار)
محمد علی
چلونگر
زهرا سادات
کشاورز
تأمل و تحلیل جامعهشناسی تاریخیِ شعائر دینی شیعه در سفرنامه حج دوره قاجار، از اهداف این پژوهش است. پژوهش پیشرو، درصدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعهشناختی در تحلیل پدیدههای تاریخی و برپایه منابع کتابخانهای، این پرسش را طرح کند که شعائر و نمادهای شیعیان در زیارت قبرستان بقیع در دوره قاجار کدام است؟ برای پاسخگویی به این پرسش، که هدف اصلی این پژوهش است، فرضیه ذیل به آزمون گذاشته شد: شعائر گفتاری و رفتاری از طریق متغیرهای متنوعی همانند توسل به ائمه اطهار(علیهم السلام) ، زیارت قبور ائمه (علیهم السلام)، سوگواری شیعیان بر مصیبت اهل بیت: و معنویتگرایی در سفر زیارتی قبرستان بقیع دوره قاجار، نقش اساسی داشته است. یافتههای پژوهش، نشان میدهد که دستیابی به حقایق نهفته شعائر و بازنمایی نمادهای شعائر مذهبی قبرستان بقیع و شناخت هرچه بیشتر آن واقعیت در جریان پیوند احساسی با نمادها از طریق اجرای شعائر جمعی، ایجاد انرژی احساسی و تعلق جمعی، به منظور تحقق اصول زیربنایی شعائر، بهعنوان پیامدهای سفر زیارتی به شهر مدینه و زیارت قبرستان بقیع حاصل شده است.
جامعهشناسی تاریخی
شعائر مذهبی
بقیع
قاجار
سفرنامه
2020
05
21
7
33
https://miqat.hajj.ir/article_110475_8926e01d759b9a2ec80ade2697b68983.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
زیارت بقیع در نگاه علمای اهل سنت (با تأکید بر دیدگاه برهان الدین بن فرحون)
مجتبی
حیدری
از مباحث مهم پیرامون قبرستان بقیع، استحباب یا عدم استحباب زیارت آن است. پس از اثبات استحباب زیارت، سخن از چگونگی زیارت به میان میآید. در این زمینه، بحث از دیدگاه علمای اهل سنت، موضوعی درخور دقت و توجه است. نگاهی به کتب علمای اهل سنت در این باب، حکایت از آن دارد که اهل سنت، بهتأسی از پیامبرخدا9 بر استحباب آن فتوا دادهاند. در این میان، برهان الدین بن فرحون از علمای مذهب مالکی در قرن هشتم، در کتاب خود با عنوان «ارشاد السالک الی افعال المناسک»، به تفصیل به زیارت قبرستان بقیع پرداخته و برای هر یک از بزرگان مدفون در بقیع، از جمله فاطمة زهرا3 (بنا بر آن که در آنجا مدفون باشد)، ائمه چهارگانه شیعیان: ، ابراهیم فرزند پیامبر، و دیگران، زیارتنامههایی را آورده است. در این مقاله، دیدگاه برخی از علمای اهل سنت و بهویژه دیدگاه ابن فرحون مورد بررسی قرار میگیرد.
زیارت بقیع
اهل سنت و بقیع
ابن فرحون و زیارت بقیع
2020
05
21
35
53
https://miqat.hajj.ir/article_110486_3018e26b8e7cd987a46b7eb3c96a0920.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
فضیلت بقیع و سیره پیامبر و اهلبیت (علیهم السلام) و صحابه و تابعین...
حافظ
نجفی
بقیع، قبرستانی مشهور در شهر مدینه است که بر پایه روایات، دارای فضیلت و جایگاه ممتاز معنوی است و پیامبر خدا9 از سوی خداوند، مأمور شده بود پس از هجرت به مدینه، آنجا را به عنوان محل دفن مسلمانان برگزینند و برای دعا و استغفار اموات، به آنجا بروند. در این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی نگارش یافته، ابتدا دلایل فضیلت و جایگاه ممتاز بقیع بررسی شده و در ادامه، به سیره پیامبر اسلام9 و اهل بیت اطهار: و اصحاب درباره زیارت بقیع و نیز اهتمام آنان به بقیع، اشاره شده است. بررسی روایات و گزارشهای تاریخی بیانگر این است که بقیع، به عنوان یک مکان مقدس، همواره مورد توجه و عنایت پیامبر اسلام بوده و ایشان برخی عبادات و راز و نیاز با خداوند متعال را در آنجا انجام میدادند. آن حضرت مأمور بودند اموات مسلمین را در آنجا به خاک بسپارند و برای دفنشدگان آن قبرستان، دعا و استغفار نمایند. خاندان پیامبر و اصحاب نیز با تأسی به رسول الله9 به آن مکان و زیارت دفنشدگان اهتمام جدی داشتند. همین امر باعث شد مسلمانان در طول تاریخ به بقیع توجه کنند و با هدف زیارت، دعا و استغفار در آنجا حضور یابند.
سیره
پیامبرخدا (ص)
اهلبیت:
صحابه
تابعین
زیارت
بقیع
2020
05
21
53
80
https://miqat.hajj.ir/article_110490_fd9a871b2d9516b6ab0b7d236c095024.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
توسعه و تحول ساختوساز در بقیع بر اساس گزارش های تاریخی
عمار
ابوطالبی
بررسی تاریخی ساختوساز در بقیع و توسعه و تحول آن یکی از موضوعات مهم مرتبط با بقیع است. این مقاله تلاش دارد با بررسی توصیفهای ارائهشده از بقیع در منابع تاریخی و سفرنامهها تصویر روشنی از این جنبه تمدنی بقیع ارائه دهد. ساختوساز در بقیع از دو منظر کمی و کیفی قابلبررسی است که ما فقط به توسعه کمی پرداختهایم. توسعه کمی بقیع نیز در چندین مرحله صورت پذیرفته است؛ بهگونهای که ساختمانهای موجود در بقیع از مسکونی به بقعه و بارگاه تغییر ماهیت داده و گنبدهای بقیع نیز از سه مورد در قرن ششم به چهارده مورد در قرن یازدهم افزایش یافته است. بررسیهای تاریخی نشان میدهد مسجد فاطمه3 (بیتالحزن) تنها ساختمان بقیع است که از قرن سوم تا قرن چهاردهم تقریباً به طور مستمر در بقیع وجود داشته است.
بقیع
بقعه و بارگاه
گنبدهای بقیع
بیتالاحزان
2020
05
21
81
115
https://miqat.hajj.ir/article_110492_a116999781aedd5777f2cb96b557b740.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع (علیهم السلام)
احمد
خامهیار
زیارتگاه ائمه بقیع7 که قبور مطهر چهار تن از امامان معصوم شیعه (شامل امام حسن مجتبی، امام زینالعابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق:) را در بر دارد، از مهمترین مقاصد زیارتی عموم مسلمانان در مدینه منوّره به شمار میآید. تا کمتر از یکصد سال پیش، روی این قبور ساختمان و گنبد بزرگی وجود داشته که از بناهای معماری شاخص در مدینه بوده است. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی اصیل و دست اول، تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع:، شامل تعیین زمان ساخت و تحولات و بازسازیهای آن در دورههای بعدی، بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد قبور ائمه بقیع: تا قرن پنجم هجری فاقد ساختمان بوده و نخستین گنبد روی این قبور، در اواخر این قرن، به دستور مجدالملک براوستانی قمی (د 492ق) ساخته شده است. مهمترین تحولات معماری این بنا در دورههای بعدی نیز تخریب اول و دوم آن به دست وهابیها و بازسازی آن در دوره عثمانی پس از تخریب اول بوده است.
قبرستان بقیع
گنبد ائمه بقیع:
مدینه منوره
حرمین شریفین
زیارتگاههای اسلامی
تاریخ معماری
2020
05
21
117
130
https://miqat.hajj.ir/article_110494_7e43c4240143c7a4cdd2f3473c54fc25.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
تعامل متولیان قبرستان بقیع با زائران ایرانی در دوره قاجاریه
رضا
تقی زاده
شهرهای مکه و مدینه به علت جنبههای مذهبی و دینی، از دیرباز مقصد زیارتی ایرانیان بوده است و شیوه برخورد با زائران ایرانی در اماکن مقدسه حجاز از جمله مسائلی بوده است که همواره مورد توجه جامعه ایرانی در سالیان اخیر بوده است و در مواردی نحوه تعامل با زائران ایرانی موجبات ناخرسندی زوار را فراهم کرده است. تمرکز ما در این مقاله، بررسی نحوه تعامل متولیان و خدام قبرستان بقیع با زائران ایرانی در دوره قاجاریه است. هدف این مطالعه، پاسخگویی به این سؤالات اساسی است که اوّلاً رفتارهای متولیان و خدام با ایرانیان در دوره قاجاریه چگونه بوده است؟ ثانیاً چه عواملی در شیوه تعامل متولیان بقیع با ایرانیان دخیل بوده است؟ این پژوهش با اتکا بر گزارش سفرنامههای حج فارسی در دوره قاجاریه انجام شده که عمدتاً به دست افراد فرهیخته این دوره نگاشته شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد دو عامل شیعه بودن و عجم بودن، همواره مستمسکی برای سختگیری و آزار زائران حرم ائمه بقیع بوده است و این شرایط برای ایرانیان به مراتب سختتر از سایر زائران بوده است.
بقیع
زیارت
عجمها
شیعیان
ایرانیان
قاجاریه
2020
05
21
131
147
https://miqat.hajj.ir/article_110497_14bc25e43b5c4df8081b2ff3406ec030.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
صاحبمنصبان و اندیشوران ایرانیتبار مدفون در بقیع
سید محمود
سامانی
با بعثت رسول خدا9 و گسترش تدریجی اسلام به اطراف و اکناف جزیرةالعرب، ایرانیان نیز در پی فتوحات، با روندی نسبتاً پرشتاب به اسلام گرویدند. بدیهی است حرمین شریفین، از همان ابتدا بهعنوان کانونهای معنوی برای تمام مسلمانان، همواره مورد توجه تمام مسلمانان بوده و هست. از اماکنی که در ادوار مختلف اسلامی مورد اقبال بوده، زیارت قبرستان بقیع و آرزوی دفنشدن در آن است؛ زیرا این مکان شریف، افزون بر مدفن چهار تن از ائمه اهل بیت: ، بسیاری از صحابه، تابعین و اندیشوران از هر مذهب و ملیتی ازجمله ایرانیان را در دل خود جای داده است. با عنایت به قداست بقیع و فضیلت دفن در آن، برخی صاحبمنصبان و اندیشوران، یا طبق وصیتشان به مدینه منوره منتقل، و در بقیع دفن میشدند یا در سفر حج و زیارت مرقد مطهر نبوی9 ، به هر دلیلی که در آنجا فوت میکردند، بهطور طبیعی در آن قبرستان شریف دفن میشدند. با توجه به کثرت ایرانیان مدفون در بقیع، در این مقاله فقط به برخی صاحبمنصبان و اندیشوران ایرانیتبار مدفون در بقیع پرداخته شده و شرح حال آنها به ترتیب تاریخی آورده شده است. ملاک ایرانیبودن، انتساب آنان به شهرهای ایران در منابعی مانند تاریخهای محلی مدینه منوره است که در آنها به این نسبت تصریح شده.
بقیع
ایرانیان
صاحبمنصبان
اندیشوران
2020
05
21
149
166
https://miqat.hajj.ir/article_110500_27835ab4601349567b344dbb5914442d.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
فهرست اسناد پیوسته با بقیع در واحد اسناد پژوهشکده حج و زیارت
علی
احمدی
تخریب بقعه های بقیع در مدینه به دست سعودیان، در 8 شوال 1344ق. = 31/1/1305، یکی از مهمترین اقدامات آل سعود در ابتدای سیطرة دوم بر حجاز بود که بازتابهای زیادی در جوامع اسلامی داشت؛ هرچند بازتاب آن، به دلیل تخریب بقعه چهار امام شیعه، در بیان شیعیان، به مراتب بیشتر از اهل سنت بود. واحد اسناد پژوهشکدة حج و زیارت، در راستای غنای هرچه بیشتر این مجموعه، اسناد مرتبط با بقیع را گردآوری کرده که فهرست اجمالی آن در سه قسمت، ارائه خواهد شد.
بقیع
تخریب بقیع (1344ق. = 1305)
آل سعود
وهابیت
عربستان سعودی
سند
اسناد
2020
05
21
167
183
https://miqat.hajj.ir/article_110502_d19e020ef57ea96b90a539fd2777d364.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
مروری کوتاه بر دو تخریب بقاع بقیع
محمدسعید
نجاتی
حیدر علی
جعفری
در این مقاله ابتدا به ماجرای تخریب های اول بقیع و بازسازی بقیع در فاصله دو تخریب و توصیف حرم ائمه مدفون در بقیع در تعدادی از سفرنامههایی که پیش از تخریب دوم نگاشته شده است، پرداختهایم و پس از مرور تخریب دوم بقیع، واکنش ایران به آن به ویژه نقش خاندان هویدا در آن را بر اساس اسناد تاریخی، بررسی کردهایم. روش این مقاله نقلی ـ تاریخی و متکی به منابع کتابخانهای است.
بقیع
آل سعود
هویدا
صاحب الفصول
بلیهد
یوم الهدم
2020
05
21
185
206
https://miqat.hajj.ir/article_110504_49acf37808ae619f395d3402b773ab81.pdf
میقات حج
2538-1741
2538-1741
1399
28
111
اعتراض علامه شرف الدین به تخریب بقاع بقیع و تلاش های بین المللی
محمدسعید
نجاتی
در این مقاله، مکاتبات علامه محمدحسین شرفالدین درباره تخریب بقیع بررسی و بر اساس آن، نقش ایشان در واکنش علمای شیعه به این مسئله تحلیل شده است. شرفالدین تأثیری عمیق در اطلاعرسانی، همبستگی و تحریم حج از سوی کشورهای اسلامی داشت و تلاش برای مقابله نظامی کشورهای اسلامی به سرکردگی یمن با آل سعود، از جمله اقدامات اوست. تنها اقدام اخیر به دلیل اشتباه محاسباتی وی درباره امام یحیی پادشاه یمن ناکام ماند. در این مقاله مکاتبات شرفالدین ـ که به صورت اطلاعیههای مطبوعاتی، نامهنگاری به علمای عتبات و نامه به دربار امام یحیی پادشاه یمن است ـ به ترتیب تاریخ نامهها، برای اولین بار ترجمه، و با ارزیابی تلاشهای شرف الدین، بر اساس روش تاریخی بررسی و تحلیل شده است.
بقیع
تخریب بقاع
شرف الدین
یوم الهدم
امام یحیی
2020
05
21
207
236
https://miqat.hajj.ir/article_110507_c638e08782d0e6e77f8cad00759aa4a4.pdf