ص: 100
یکی چون چشمه زمزم، دوم چون زهره ازهر سیم چون چنگ بوالحارث چهارم دست بویحیی
«منوچهری»
اگر فضل رسول از رکن و زمزم جمله برخیزد یکی سنگی بود رکن و یکی شوراب چه زمزم
«ناصر خسرو»
وزبیم تشنگی قیامت همیشه تو در آرزوی قطرگکی آب زمزمی
«ناصر خسرو»
زمزم اگر زابها چه پاکتر است پاکتر از زمزم است ازارمرا
«ناصر خسرو»
این ناخوش و خوار و همچو خونست و آن خوش و عزیز همچو زمزم
«ناصر خسرو»
به زمزم و عرفات و حطیم و رکن و مقام به عمره و حجر و مروه و صفا و منی
«ادیب صابر»
آب وی آب زمزم و کوثر خاک وی جمله عنبر و کافور
«از کلیله»
او کعبه علوم و کلک مجلسش بودند زمزم و حجرالاسود و مقام
«خاقانی»
کعبه ما طرف خم، زمزم ما در دخام مصحف ما خط جام، سبحه ما نام صبح
«خاقانی»
چند یاد کعبه و زمزم کنی خاقانیا باده ده کز کعبه آزاد وز زمزم فارغیم
«خاقانی»
ای جنت انس را تو کوثر وی کعبه قدس را تو زمزم
«خاقانی»
هر آنکس کو از این یک جرعه نوشید مر او را کعبه و زمزم نباشد
«عطار»
ص: 101
چنان با نیک و بد سرکن که بعد از مردنت عرفی مسلمانت به زمزم شوید و هندو بسوزاند
«عرفی»
طواف و سعی حرم عشق نیاورده بجای تشنه زمزم آن چاه زنخدان گشتم
«آنندراج»
نظاره در تو چشم ملایک، که چشم تو دیده جمال کعبه و زمزم فشان شده
«خاقانی»
زان زمزمه‌ای شنید گوشم کاورد چو زمزمی بجوشم
(1)«نظامی»
منابع:
1- ابن هاشم، السیرةالنبویه، منشور مکتبة المصطفی، ایران، قم.
2- الحاج میرزا حسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، مؤسسة آل‌البیت- علیهم‌السلام- لإحیاء التراث، ایران، قم، 1407 ه. ق.
3- تقی‌الدّین الفاسی المکّی المالکی، شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، دارالکتاب العربی، لبنان، بیروت 1405 ه. ق.
4- یاقوت بن عبداللّه الحموی الرومی البغدادی (م 126 ه.)، معجم‌البلدان، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، 1410 ه. ق.
5- ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1365 ه. ش.
6- الحافظ ابی القاسم سلیمان بن احمد الطبرانی، (260 ه.- 360 ه.) المعجم الکبیر، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.
7- ابن‌منظور (630- 711 ه.) لسان‌العرب، داراحیاء التراث‌العربی، لبنان، بیروت 1408 ه. ق.
8- فؤاد علی رضا، امّ القری مکة المکرمه، مؤسسة المعارف، لبنان، بیروت، 1401 ه. ق.
9- ابن عیسی محمد بن عیسی بن سوره (م 297 ه.)، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، داراحیاء التراث العربی، لبنان، بیروت.
10- محمد بن اسحاق الفاکهی، اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، مکتبة و مطبعة النهضة الحدیثه، مکة المکرمه.
1- لغت نامه دهخدا، ج 8، ص 11380.
ص: 102
11- سیف‌الدوله سلطان محمد، سفرنامه سیف‌الدوله معروف به سفرنامه مکه، تصحیح وتحشیه علی اکبر خداپرست، نشر نی تهران، 1364.
12- ابن ماجه، سنن ابن ماجه، تحقیق محمد مصطفی الأعظمی، شرکة الطباعة العربیة السعودیه، 1404 ه.
13- ابن کثیر (م 701- 747 ه.) السیرة النبویه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.
14- محمد بن احمد بن جُبیر، سفرنامه ابن جُبیر، پرویز اتابکی، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1370 ه. ش. ایران، مشهد.
15- ابن بطوطه (م 770)، سفرنامه، ترجمه دکتر محمد علی موحد، مؤسسه انتشارات آگاه، 1370 ه. ش. ایران، مشهد.
16- ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین.
17- فراهانی، سفرنامه فراهانی.
18- سلسلة الینابیع الفقهیه، التراث، دارالاسلامیه، لبنان، بیروت، 1410 ه. ق.
19- ابوعبدالرحمن النَّسائِیُّ، سنن نسائی، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان.
20- الشیخ محمد بن الحسن الحرّ العاملی (م 1104)، تفصیل وسائل الشیعه، تحقیق مؤسّسه آل البیت لاحیاء التراث، ایران، قم، 1411 ه. ق.
21- سیرت رسول‌الله، رفیع الدین اسحق بن محمد همدانی (م 623)، تصحیح اصغر مهدوی.
ص: 103
پی‌نوشتها:
ص: 106
گزارش آتش سوزی مسجد نبوی در سال 886 هجری و بنای مجدد آن از زبان یک شاهد عینی
)