حجّ در آیینه ادب فارسی‌

نوع مقاله : اماکن و آثار

موضوعات


کاروان حج‌

سید رضا مؤید
آید به گوش، زمزمه کاروان حج برخیز و باش همقدم رهروان حج
برخیز تا دهیم به لبیک‌ها جواب بر دعوت خلیل خدا قهرمان حج
برخیز تا به کعبه مقصود رو کنیم آنجا که خود خدای بود میزبان حج
آنجا میان زمزمه دل شکستگان در چهره‌های سوخته بنگر نشان حج
هر سال عاشقان حریم خدا به شوق دارند انتظار که آید زمان حج
آنسان‌که این سفر، سفرِ فیض ورحمت است باید که حال توبه بود ارمغان حج
هرچند برشمرده شود از فروع دین لیکن بود اساس شریعت بیان حج
بر هاجر و خلیل و به فرزند او سلام که اتمام یافت زین سه نفر داستان حج
حج با تمام برتریش پیکری بود مهر علی و آل علی هست جان حج
از بهر زادگاه علی ساخت کردگار آن کعبه‌ای که هست مطاف و مکان حج
برگو طواف قبله هفتم رضا کند هر دل شکسته‌ای که ندارد توان حج
یادش بخیر یاد امام فقیدمان که افزود با درایت خود بر توان حج

بقیع‌

جواد محدثی
«بقیع»، مزرعه غم و کشتزار اندوه است.
درختی که در این غریب آباد می‌روید، ریشه در مظلومیّتی هزار و چهارصد ساله دارد.
اینجا دیگر باید عنان را به دستِ «دل» سپرد،
اینجا باید دل را در چشمه «اشک» شستشو داد،
دل، در سایه اشک است که نرم می‌شود و آرام می‌گیرد.
تنها اشک دیده، زخم دل را تسکین می‌دهد،
بگذار ببارد این چشم،
بگذار بریزد این اشک،
«مدینه»، همچنان مظلوم است و ... «بقیع» مظلومتر!
«اهل بیت» همچنان غریبند و ... پیروانشان، غریبتر!
این «سَنَد»، سالهاست که به گواهی ایستاده است و روشنتر از هر استدلال و گویاتر از هر کتاب و دلیل، برهان مظلومیّتهای جبهه حقّ است.
***

ص: 200
هنگام ورود به خاک بقیع، کفشهایت را که درمی‌آوری و پایت خاک این مزار را لمس می‌کند، دلت هم می‌شکند.
قبور بی‌سایبان مانده در برابر آفتاب، داغت را تازه می‌کند و بر غمی کهن و دیرین، اشک می‌ریزی و بغض مانده در گلو را در هوای بقیع، رها می‌کنی.
رنجنامه نانوشته شیعه، بر خاک و سنگ این مزار، گویاتر از هر زمان است.
یک طرف جمعی به دعای توسّل مشغولند و زمزمه‌کنان،
طرف دیگر، دلهایی با آهنگ نوحه و مرثیه، به عمق مظلومیّت «آل اللَّه»، راه می‌یابند و می‌گریند.
دلها، به خاکبوسی این چهار امام معصوم- ع- آمده‌اند.
عدّه‌ای نیز، در پی قبر گمشده زهرایند.
و در کناری، کسی آرام آرام، اشک می‌ریزد و «زیارت جامعه» می‌خواند.
و ... هوا، هوای عطر انگیز و روحانیِ «حال» است!
اینجا، اشکها سخن می‌گویند.
«حال»، گویاتر از «قال» است.
سکوتِ زبان را هم زلال اشک، جبران می‌کند.
چشمهای اشکبار، ترجمانِ دلهای داغدار و بی‌قرار است.
حرفی هم که نزنی،
کلامی و سلامی هم که نگویی،
چشمها و قطرات جاری اشک، هم روضه‌خوان مجلس است، هم گریه‌کنِ محفل!
لازم نیست کسی مرثیه بخواند،
بقیع، خودش «مرثیه مجسّم» است.
*** درب‌های بقیع را می‌بندند،
جز ساعاتی محدود از روز، که گشوده است.
بگذار دربها را ببندند، پنجره‌های دل که گشوده به این کانون روشنایی است! 
ص: 201
دریچه‌های قلب زائر، از پشت در و دیوار هم، از این خورشیدهای خفته بر خاک، نور می‌گیرد.
ساعاتی که در، گشوده می‌شود،
زائران، دلهای سوخته‌شان را برمی‌دارند و با شتاب، خود را به حضور امام مجتبی، امام سجّاد، امام باقر و امام صادق- علیهم السلام- می‌رسانند و زیارتنامه را با بارانِ اشک می‌شویند و سلامها را با چشمانی بارانی بدرقه می‌کنند.
زنان نیز- که از ورود به بقیع، محرومند- سر بر دیوار بقیع می‌نهند و گوشه مقنعه‌هاشان را از اشک دیدگان، متبرّک می‌سازند.
و چه چشمه‌ای است، این چشم!
و چه کوثری است، این اشک!
*** امّا شبِ بقیع!
همچنان خاموش است و تاریک.
مدینه و خیابانها و بازارهایش، گرچه غرق نور است، امّا وادی بقیع، در موج ظلمت و غربت فرو رفته است،
گویا اصلًا خورشیدی بر این خاک نخفته است.
امّا، روشنایی این وادی، از نور امامت است.
بقیع، آشنایی غریب است، همدم غربت در جمع آشنایان!
دل را کجا می‌توان بُرد؟ جز کنار قبور بقیع؟
زائران، در دریای غم، دستشان جز به دامن اشک نمی‌رسد و در کویر غربتِ دل، جز نهال آشنایی و معرفت و محبّت نمی‌روید.
*** زائر مشتاق، مردّد است.
نمی‌داند که اشک شوق بریزد از این دیدار،
یا سرشک غم ببارد از این غربت! 
ص: 202
راستی، گناه ما جز «عشق» چیست؟
اگر در سوگتان دل گشت غمناک اگر از داغتان شد دیده نمناک
گواه عشقِ ما این «دیده» و «دل» رساند «اشک» و «غم» ما را به‌منزل
آیا باید همچنان بر مظلومیت بقیع، بگرییم؟
تا کی و تا چند؟! ...
اللّهم عجّل لولیّک الفَرَج!