موقعیّت اقتصادی مدینه در دوران جاهلیّت و ...

ص: 88
شدند، رسول خدا صلی الله علیه و آله آنها را به «ذی الجدر» فرستاد تا در آنجا از شیر شترانش تغذیه کنند و آنان بعد از چند روز مرتد شدند و چوپان شتران را کشتند و شتران را به غارت بردند. پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از اطلاع از قضیه، به تعقیب آنها پرداخت و آنها را گرفته، به سزای عملشان رساند. (1) میان مدینه و ربذه منطقه‌ای بود که رسول‌خدا صلی الله علیه و آله آن را برای شتران زکات حمی (2) قرار داده بود. در جنوب غربی مدینه منطقه «نقیع الخصمات» را برای اسبان مجاهدان قُرُق نموده و به آنها اختصاص داد. (3)مردم مدینه تعدادی گاو برای شخم زدن زمین داشتند و تعدادی شتر، برای این که آب را توسط آنها از چاه بیرون بیاورند و به جاهای دیگر برده و زمینشان را آبیاری کنند و به این شتران «نواضح» می‌گفتند. بعضی از اهل مدینه تا صد شتر داشتند. بدویها هم شتر و سایر حیوانات اهلی به مدینه می‌آوردند و به فروش می‌رساندند، ولی نسبت به اهل مکه به دامداری راغب نبودند. اما بعد از هجرت وضع فرق کرد و مردم بیشتر به تجارت مشغول شدند و تجارت با خارج، شتران بیشتری لازم داشت و به خاطر جنگهایی که پیش می‌آمد، نیاز بیشتر به اسب پیدا می‌شد از این رو مردم اسبان زیادی را از قبائل اطراف خریداری کردند، به حدی که اسبان انصار در جنگ فتح مکه پانصد رأس بود و در یک کاروان پانصد شتر عبدالرحمن بن عوف وارد مدینه شدند. (4) در حالی که در جنگ بدر همه مسلمانان یک یا دو اسب داشتند.
تحول وضع اقتصادی مدینه بعد از هجرت
وضع اقتصادی مدینه و انصار پیش از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله ضعیف و کم رونق بود و این به جهت جنگها و اختلافات طولانی آنها بود، لیکن به عکس، یهودیان ثروتمندتر شده و با بهره زیاد، پول به انصار قرض می‌دادند و گاهی بهره پول در سال به پنجاه درصد می‌رسید و خدای تعالی به این خاطریهودیان رادرقرآن توبیخ فرموده است.
هنگامی که مهاجران به مدینه وارد شدند سخت‌ترین روزهای انصار بود و به ابتدایی‌ترین نیاز محتاج بودند و در جنگ بدر نتوانستند بیش از هفتاد شتر تهیه کنند.
و نمی‌توانستند همه مهاجران را تأمین نمایند و عده‌ای از واردین به مدینه در کنار مسجد سکنی یافتند و غذایشان تنها خرما بود و از خرما خوردن خسته شده بودند و به پیامبر صلی الله علیه و آله شکایت کردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله بر 

---

1- واقدی، همان منبع، ص 569 و یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج 2، ص 114
2- حمی یعنی قُرُق کردن محل مخصوصی، که در جاهلیت بزرگان و رؤسای قبائل این کار را می‌کردند.
3- حافط ابی عبید قاسم بن سلام، الامول، بیروت ط 1408 ه. ص 386
4- دکتر جواد علی، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دار العلم للملایین. بغداد مکتبة النهضه، ج 7، ص 433