3- پژوهش درباره حمل و نقل از مسجدالحرام و به سوی مسجدالحرام.
4- پژوهش درباره حرکت در داخل مسجدالحرام (مطاف، سعی و درها).
5- پژوهش درباره توسعه.
6- پژوهش درباره مناطق دارای طبیعت ویژه مثل جمرات، مطاف و سعی.
در این بخش برای برنامهریزی کامل جهت راهنمایی حجّاج اقدام میشود و از طریق تهیه مجموعهای از راهنماها و نقشههای ارشادی برای مسجدالحرام و منطقه مرکزی مکّه مکرّمه و مسجد نبوی و منطقه مرکزی مدینه منوّره و عرفات و منا و پل جمرات به زائران یاری میرساند و نیز امور دیگری؛ از قبیل برنامههای طبّی و بهداشتی برای حجّاج در این بخش انجام میگیرد.
در این بخش کارهای متعددی درباره نگهداشت و مراقبت از ساختمانهای قدیم و آثار عمرانی مکّه مکرّمه و مدینه منوّره انجام میگیرد. همه این کارها در جهت رفاه و تسهیل اعمال حجّاج بیتاللَّهالحرام است.
در این بخش به بررسی و پژوهش در وضعیت آب و هوایی و اوضاع و احوال محیط پرداخته میشود؛ مسائلی مانند:
آبهای آشامیدنی و بهداشتی، تغییرات آب و هوایی، نوع هوا و جوّ و سروصدا و عوامل محیطی مؤثر بر حجّاج بیتاللَّه الحرام، در دستور کار این بخش است.
همین گونه، تحوّل در نوع کاربرد چادرها و نحوه استقرار آنها از حیث مقاومت در برابر آتش و اشعه سوزان آفتاب و بهکارگیری وسایل اسکان جدید، یکی دیگر از دستور کارهای این بخش است.
در این بخش به تجزیه و تحلیل آب و هوا از طریق وسایل پیشرفته فنّی اقدام میشود.
1- پژوهش در نوع و وضعیت هوا در اماکن اسکان و محلهای زیست و رابطه آن با حالت بهداشتی حجّاج.
2- پژوهش در وضعیت جوّی در منطقه وادی منا و منطقه حرم مکّه مکرّمه.
3- قربانی و پژوهش در اماکن استفاده از گوشتهای قربانی.
ص: 205
محورهای ذیل مورد توجه قرار گیرد:
*- استفاده بهینه در بهرهجویی از قربانیها برای نگهبانی از اموال مسلمین.
*- انجام کارهای مرتبط به قربانی، مطابق با شأن اسلامی
*- نگهبانی از بهداشت محیط و بهداشت مسلمین و نگهبانی از امراض واگیر انسان و حیوان.
4- پژوهشهای پیشگیرانه و بهداشتی در فرودگاه ملک عبدالعزیز در جدّه:
در این بخش کارهای ذیل انجام میشود:
*- تأمین بهداشت عمومی؛ مانند هوا و آب و میکروبیولوژی اغذیه.
*- آزمایش میکروبیولوژی کلینیکی.
*- آزمایش شیمیایی کلینیکی (کشت میکروبی).
5- چارهجویی درباره فضولات و آلودگیهای وادی منا:
در این بخش سعی میشود معدّل حجم فضولات همراه توصیفی کمّی و کیفی از آن به دست آید. پس از تهیه اطلاعات مناسب، درصدد برنامهریزی برای از میان بردن و نفی فضولات و آلودگیهای بادوام خواهد شد.
6- آبها:
در این محور به پژوهش درباره آبهای قابل شرب حرم مکّی و آبهای بهداشتی مصرفی وادی منا پرداخته میشود.
3- بخش پژوهشهای تمدنی:
این بخش به پژوهش در پرونده تاریخی و تمدّنی حج و مکّه مکرّمه و مدینه منوّره و میقاتها و مشاعر مقدس میپردازد و شامل محورهای پژوهشی زیر است:
1- واحد پژوهشهای تاریخی و تمدنی:
در این واحد به پژوهشهای میدانی و نظری در حوزه تاریخی و تمدنی پرداخته میشود و از جمله باید از بندهای ذیل یاد کرد:
*- تاریخ حج از خلال حاجیان
*- پژوهش در سرزمین و محل جغرافیایی مسجدالحرام و مسجد نبوی شریف.
*- پژوهش در خدمات بهداشتی مربوط به حجّاج و اهالی مکّه مکرّمه و مدینه منوّره در طول مراحل تاریخی از قرن دهم هجری تا آغاز حکومت سعودی.
ص: 206
*- تاریخ بنا و نامهای مسجدالحرام تا آخر عصر عثمانی.
و از پژوهشهای اجتماعی و اقتصادی باید از این موارد یاد کرد:
1- پژوهش درباره پوشش و فرش حرم.
2- پژوهش درباره گمشدگان.
3- پژوهش درباره هنرهای دستی در مکّه مکرّمه.
4- مشکلات انسانی در حج و عمره.
5- مطالعه درباره استفاده از شهر طائف برای دخول حجّاج.
از جمله پژوهشها در حوزه خدمات و ارشاد اینهاست:
1- اسکان حجاج از خلال ضوابط اسکان حجّاج.
2- خدمات ارائه شده به کسانی که برای عمره مشرّف شدهاند از خلال هتلها، قصرها و خانههای مکّه مکرّمه.
3- خدمات ارائه شده به زوّار در هتلها و قصرها و خانههای مدینه منوّره.
4- ارزیابی شیوههای موفقی که تاکنون در ارشاد و راهنمایی حجاج مؤثر افتاده است.
5- پژوهش درباره مراکز استقبال حجّاج.
6- راههای راهنمایی حجاج و زائران عمره در خدماترسانی به آنها.
7- پژوهش درباره آبرسانی در میقاتهای مقدّس.
8- پژوهشی توصیفی درباره تعیین میزان تأثیر تبلیغات رسانهها درباره غار حراء در میان حجّاج و زائران عمره.
9- چاپ راهنمای اماکن مکّه مکرّمه و توزیع آن در میان حجّاج و زائران عمره.
10- چاپ راهنمای اماکن مدینه منوّره برای زائران.
11- راهنمای مسجد نبوی و مدینه منوّره.
12- دگرگون کردن نظام ارشادی حجّاج در داخل حرم شریف مکّی.
2- واحد اسناد:
در این واحد مجموعه قابل توجّهی از اسناد تاریخی مکّه مکرّمه و مدینه منوّره و حجّ و راههای آن و میقاتها و خدمات ارائه شده به حجّاج بیتاللَّه الحرام در محدوده زمانی چهارصد ساله وجود دارد.
همینسان، مجموعهای از طرحها و برنامههای نادر و دهها تصویر فتوگرافی نایاب قدیمی و نقشههای تاریخی گذشته
ص: 207
درباره مکّه مکرّمه و مدینه منوّره و طائف و راههای حجّ در این واحد موجود است.
3- واحد کتابخانه:
این کتابخانه تخصصیاست و حاوی کتابهاییاست درباره حج و مسائل مربوط به آن.
در این کتابخانه، دستگاههای مطالعه و دستگاههای تصویر میکروفیلم و میکروفیش و بعض ابزارهای فنی دقیق موجود است.
4- بخش اطلاعرسانی و رایانهای:
چون ازاهداف مرکز پژوهشهای حجّ، تأسیس بانکاطلاعات حجاست، این بخش نیز در محدوده مرکز تأسیس شده است.
در این بخش واحدهای ذیل وجود دارد:
1- واحد رایانه:
این واحد به امور آماری و اطلاعرسانی برای تسهیل امر تحقیقات میپردازد.
2- واحد تولید برنامههای سمعی و بصری:
در این واحد، هم برنامه تولید میشود و هم تکثیر میگردد. این بخش میتواند پژوهشگران را در امور مربوط به پژوهش یاری رساند.
این بخش به دستگاههای (Cam- B S. p) مجهّز بوده و دارای آرشیوی معتبر است.
5- بخش پیگیری پژوهشها:
در این بخش سعی میشود که مسائل مربوط به پژوهش پیگیری شود و با دانشگاهها و مراکز و سازمانهایی که میتوانند بخشی از پژوهشها را به عهده گیرند، ارتباط برقرار گردد.
نیز در این قسمت از استادان و محقّقان دانشگاهها برای استفاده از تخصّص و خبرگیشان در جهت اجرای پژوهش و کمک به زائران بیتاللَّه الحرام بهره برده میشود.
اهداف این بخش در مواد ذیل خلاصه میگردد:
1- در هر سال همه امکانات دانشگاهی و آکادمیکی داخل و خارج و همینسان امکانات حکومتی را برای ارائه پژوهشهای علمی درباره حجّ به کار میگیرد.
2- تمامی علاقمندان به انجام
ص: 208
پژوهش در امور حجّ را به همکاری فرا میخواند و شیوههای کار پژوهشی در مرکز را به آنها آموزش میدهد.
نیز کارهای ارائه شده و پیشنهادهای پژوهشی را بررسی میکند و در صورت تصویب، به اطلاع محقّق میرساند.
3- همکاری با پژوهشگران در انعقاد قرارداد و گزارشهای مرحلهای و رعایت برنامهریزی زمانبندی شده و بودجه تخصیصداده شده به آنها به هنگام تقدیم نوشته نهایی بحث و چاپ آن در داخل مرکز پس از ویرایش ادبی و در صورت اشکال اعاده آن به پژوهشگر برای مراجعه نهایی.
4- چاپ پژوهشهای مجاز علمی و ارسال آن برای سازمانها و ادارات مختلف دولتیای که به نوعی با این گونه بحثها ارتباط کاری دارند و مراکز دارای آکادمیکیای که امکان مبادله آثار با آنها وجود دارد.
6- بخش روابط عمومی:
از کارهای این بخش، نمایش تولیدات علمی و فرهنگی مرکز است برای نمایش، برنامهریزی برای آگاهی دادن و بالابردن فرهنگ با مراجعان و آشناکردن آنها به فعالیتهای فرهنگی و علمی انجام شده در مرکز، پشتیبانی از پایگاه روابط بین مراکز علمی و مراجعان برای تحقق اهداف مورد نظر.
این بخش به واحدهای ذیل تقسیم میشود:
1- واحد تبلیغات.
2- واحد پشتیبانی.
7- بخش امور اداری و مالی:
این بخش به واحدهای ذیل تقسیم میشود:
1- واحد دفتر مدیر کل مرکز.
ص: 209
2- واحد امور کارکنان.
3- واحد ارتباطات.
4- واحد دبیرخانه.
5- واحد انبار.