کتاب‌شناسی آثار حَمَد الجاسر

ص: 102
جهان عرب مقاله‌های خود را در زمینه تاریخ جزیرة العرب و ادبیات در آن منتشر کردند و گروهی از نویسندگان به مناسبت بیستمین سال نشر آن مجلس بزرگداشتی برپا کردند.
شروع نویسندگیِ حمد الجاسر، به سال 1349 برمی‌گردد که نوشتن مقاله در روزنامه «صوت الحجاز» را آغاز کرد. سپس نشر مقاله‌های تاریخی خود را در روزنامه‌های «أمّ القری»، «المنهل»، «المدینه» و «البلاد السعودیه» ادامه داد. همچنین مقاله‌هایی از او در مجلّه‌های مجمع علمی عربی دمشق «الرساله»، «الفتح» و مجلّه دانشگاه ریاض به نام «مجلّة جامعة الملک سعود» به چاپ رسید.
وی افزون بر تألیف، متون بسیاری را با دقّت، تحقیق، تصحیح و یا تلخیص کرده است. الجاسر به بسیاری از کتابخانه‌های جهان سرزده و در آنها به جستجوی تراث علمی و تحقیق پرداخته است؛ از جمله آنها است کتابخانه ملّی الجزایر، ایاصوفیه، کتابخانه واتیکان و کتابخانه مسجد جامع صنعا.
وی همچنین در سال های 1951، 1954، 1958 به ترتیب به عضویت فرهنگستان زبان دمشق، مجمع علمی عراق و فرهنگستان زبان قاهره برگزیده شد.
دولت سعودی در سال 1403 به وی جایزه داد و یکی از کسانی که او را مستحقّ اخذ جایزه دانست درباره‌اش نوشت:
«غنیّ عهوده العلمیّة عن کلّ تعریف وتقصر أیّ کلمات عن أن توفیه حقّه من الإشادة والتکریم، لقاء جهوده العلمیّة والأدبیّة، والتی یحقّ للمملکة العربیّة السعودیّة أن تعتزّ بها کلّ الاعتزاز ولذا فنحن نضعه علی قمّة المرشّحین لنیل جائزة الدولة السعودیة فی الأدب».
الجاسر در سال 1421 بدرود حیات گفت.
به پاس خدماتِ بسیارِ حمد الجاسر به فرهنگ و ادب و جغرافیای عرب و به خصوص جزیرة العرب و عربستان، کتابخانه ملّی ملک فهد در ریاض به سال 1415، کتابی در معرفی وی و آثارش، تألیف و نشر کرد. این کتاب در 260 صفحه رحلی کوچک و با کاغذ گلاسه و به شکلی بسیار زیبا با عنوان «حمد الجاسر: دراسة لحیاته مع ببلیوجرافیة شاملة لأعماله المنشورة»، در دو بخش اصلی تنظیم و چاپ شده است:
بخش اوّل: شامل زندگی‌نامه و فعالیت‌های علمی و نیز تصاویر و دست‌خط هایی از او؛ که عمده آگاهی‌های ما از زندگی او، از همین بخش گرفته شده است.
بخش دوّم: شامل معرّفی بیش از یک هزار و یکصد اثر از وی؛ اعمّ از تألیف، تحقیق، ویرایش، مقدمه‌نویسی بر آثار دیگران، مصاحبه، نقد و معرفی کتاب در مجلّه‌ها و روزنامه‌های مختلف، با ذکر دقیق منبع؛ از قبیل نام کتاب یا روزنامه و مجلّه، سال نشر، شماره صفحات، عنوان بحث و ...
در پایان نیز دو فهرست؛ یعنی فهرست مؤلفان و فهرست موضوعات درج شده است که به خصوص فهرست دوّم بسیار راهگشاست و با یک نگاه کلّی می‌توان از همه کارهای الجاسر درباره موضوعات گوناگون آگاه شد.
این اثر تمام آثار علمی حمد الجاسر در سال‌های 1351 تا 1415 را به ترتیب الفبایی عناوین آنها، به دقّت معرفی کرده و محلّ نشر و سایر چگونگی‌های آنها را نشان داده است. هر مقاله یا نقد و معرفی کتاب یا تألیف و تحقیق وی در این فهرست یک شماره