سفرهای حج محدث قمّی (نوّراللَّه مرقده)

ص: 168
می‌آمد و تحت تأثیر بیانات صادقانه و نصایح مشفقانه او واقع می‌شد و به فکر اصلاح خویش می‌افتاد. (1) آیةاللَّه آقا باقر سلطانی رحمه الله نیز درباره منبر محدث قمی گفته‌اند:
منبر ایشان به سبکی بود که اگر انسان دل می‌داد و به مطالب ایشان توجه می‌کرد، منقلب می‌شد. نحوه گفتارشان طوری بود که مستمع را عوض می‌کرد.
وقتی عوالم قیامت و عالم برزخ را بیان می‌کرد، موضوع را مجسم و شخص به خواب غفلت رفته را بیدار و متنبه می‌کرد. منبری انسانساز داشت. چقدر افراد که به برکت نصایح ایشان منتبه شدند و به راه صلاح و هدایت آمدند! واقعاً کلامش در قلب اثر می‌کرد. البته این به سبب واقعیت و معنویتی بود که درخودش وجود داشت. اصلًا آن سبک ساده زندگی کردن و وضع لباس و طرز رفتار ایشان، خود، مؤدِّب انسان و الگویی برای اهل علم بود. (2) علاوه بر عرصه منبر و وعظ و خطابه، در میدان تألیف نیز یدی طولا داشت و به رغم عمر نه چندان طولانی‌اش (66 سال) آثاری تأثیر گذار و بس پربرکت از خود به جای گذاشت که در جای جای عالم تشیع منتشر شده و شیفتگان بسیاری یافته است؛ از جمله:
مفاتیح الجنان، منتهی الآمال، نفس المهموم، سفینة البحار و تتمّة المنتهی. دو کتاب اول را کسی نمی‌داند تا کنون چند بار و چه تعداد چاپ شده است؛ شمارگان مفاتیح از میلیونها نسخه گذشته و آثارش از زمان حیات تا کنون مورد استفاده خواص و عوام بوده است که این توفیق کم نظیر است.
باری، ایشان به رغم تنگدستی و زهد و احتیاط فوق العاده و کثرت کار و اشتغال دائمی به تألیف، مردی سیّاح و اهل سفر و زیارت بود؛ به طوری که در مدت عمر، چهار بار به حج، بیش از بیست بار به زیارت عتبات (در ایام اقامت در مشهد و قم)، دفعات بسیار به زیارت امام رضا علیه السلام، چهار بار به بعلبک، شش بار به شام و یک بار به هند عزیمت کرد. اما آنچه اینجا مدّ نظر است، سرگذشت سفرهای حج اوست که با استفاده از یادداشتهای خود ایشان تقدیم می‌شود. گفتنی است که عمده منبع ما در این مقاله، کتاب سودمند مفاخر اسلام، ج 11 و 12 یعنی: «محدث نامی حاج شیخ عباس قمی چهره درخشان روحانیت شیعه» است که نویسنده پر کارِ معاصر، حضرت حجّةالاسلام والمسلمین آقای دوانی (دامت افاضاته)، تألیف کرده‌اند.

---

1- الفوائد الرضویة، ص «ج، د»، مقدمه مرحوم شهابی.
2- مفاخر اسلام، ج 11، ص 381