شده است، ولی وقتی خواستم آن‌ها را بیابم بیش از بیست سال طول کشید تا نشانی‌های قدیمی آن‌ها را در مناطق و روستاها و شهرهای مهم حجاز جستجو کنم ....»
مرحوم نجفی با عشق و شوری خاص سال‌ها در بیابان‌های مکه و مدینه تردّد داشت و به دنبال آثار پیامبرخدا صلی الله علیه و آله می‌گشت تا آن‌ها را بشناسد و سپس به مردم بشناساند.
از چند سال پیش که از نزدیک با وی آشنا شدم، در بیشتر جلسات، هرگاه نام مدینه را می‌آورد اشک از دیدگانش جاری می‌شد؛ به‌طوری‌که گویی از عشقی شدید می‌سوزد. او نزدیک به ده روز در منطقه غدیر خم حضور یافت و از آنجا گزارش و فیلم و عکس تهیه کرد.
در یک شبِ به یاد ماندنی که برای عرضه کار جدیدش؛ یعنی «مصحف ایران» توفیق شرفیابی به محضر رهبر معظم انقلاب حضرت آیة اللَّه خامنه‌ای را یافت و نتیجه تحقیق خود درباره غدیر را به معظم له تقدیم می‌داشت و هنگام شرح چگونگی تهیّه آن، اشک از دیده فرو ریخت.
و وقتی کار قرآنی‌اش، که منعکس کننده یک هزار سال تاریخ کتابت قرآن همراه با نمونه کارهای هنری، تذهیب، جلد و دیگر ویژگی‌های قرآن‌های خطی بود، به مقام معظم رهبری ارائه داد، از سوی معظم‌له مورد تشویق قرار گرفته و معظم له از سلیقه او در تهیّه مصحف تمجید فرمودند، نکاتی را نیز به نامبرده یادآور شدند، که پس از آن جلسه چندین مرتبه اظهار داشت: همه آن نکات را اعمال خواهم کرد و حدوداً چند ماه قبل از رحلتش با خوشحالی می‌گفت: همه آن نقطه نظرها را پیاده کردم که امید است این اثر ارزشمند و به یاد ماندنی به زودی چاپ شود.
تمام عشق او مدینه‌شناسی بود، طریق هجرت را که خود چندین مرتبه آن را وجب به وجب پیموده بود، اخیراً آماده چاپ کرده و پیش بینی می‌کرد این مجموعه به شش جلد برسد.
مرحوم نجفی کارهای گروهی را فردی انجام می‌داد و موفق هم بود، مجموعه‌ای از عکس‌ها، فیلم‌ها، کتب و آثار خود را نیز به دفتر مطالعات و تحقیقات وزارت امور خارجه واگذار کرد و به همّت والای برادر بسیار ارزشمند و گرامیم جناب آقای صادق
ص: 200
خرازی که در حفظ روحیه و کمک به کارهای پژوهشی و تحقیقیِ گسترده مرحوم آقای نجفی، از هیچ‌گونه تلاشی فروگذاری نکردند، مرکزی به نام مدینه‌شناسی در دفتر مطالعات تاسیس گردید که موجب دلگرمی بسیار ایشان شده بود.
به هرحال، وی محقّقی بود توانا که در پژوهش و تحقیق و توانایی در قلم و بیان و تلاش و پشتکار بسیار جدّی و سختکوش و مخلص بود.
فقدان این دانشمند سترگ را به محققان و اندیشمندان و فرهیختگان کشور و نیز همسر و فرزندان و بستگان داغدارش تسلیت می‌گوییم و گرچه تحقیقات وی در زمینه مدینه‌شناسی ناتمام ماند، لیکن نام و یادش همچنان جاودانه خواهد ماند.
در پایان برخی از آثار چاپ شده مرحوم سید محمد باقر نجفی؛ اعم از کتب، مقالات و سخنرانی‌ها را جهت اطلاع خوانندگان تقدیم می‌داریم:
1. متافیزیک مسیحی، تهران، شرکت انتشار، 1346، 122 ص.
2. زندگی و اصالت مذهبی، خرمشهر، کتابخانه امام صادق علیه السلام، 1349، 73 ص.
3. ایدئولوژی الهی (چاپ دوم با نام: تفکّر مذهبی. چاپ سوم با نام: جهان‌شناسی ابدیت)، با مقدمه محمود طالقانی، محمّد تقی جعفری، انتشارات بعثت، 1349، 288 ص.
4. جهان بینی انسانی، تهران، 1350، 274 ص.
5. خروش حماسه‌ها، تهران، شرکت انتشار، 1351، 56 ص.
6. اندیشه علمی مذهب، متن سخنرانی ها در دانشکده نفت آبادان و ...، تهران، 1352، 73 ص.
7. سوز مسلمانی، تهران، شرکت انتشار، 1352، 176 ص.
8. اندیشه علمی، اندیشه مذهبی، مجموعه 7 میزگرد تلویزیونیم تهران، رادیو تلویزیون ملّی ایران، 1352.
9. مجموعه گفتار رادیویی، (1353- 1354)، دو مجلّد، 362 ص.
10. اسلام، مارکسیسم، تهران، انتشارات سروش، 1354، 134 ص.
11. تاریخچه‌کنفرانس اسلامی، تهران، گروه‌تحقیق‌رادیو تلویزیون ملّی ایران، 1355، 321 ص.
12. بررسی کوتاهی از رسانه‌ها، مراکز و سازمان‌های مذهبی ایران، تهران، پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران، مرداد 1355، 17 ص.
13. کتابشناسی نسخه‌های خطّی فارسی، کتابخانه عارف حکمت، مدینه، عربستان سعودی،
ص: 201
1356، 135 ص.
14. بهائیان، تهران، انتشارات طهوری، 1356، 814 ص.
15. خوزستان در منابع ایرانشناسی، شیراز، انتشارات طهوری، 1361، چاپ دوم، آلمان، 1994، 252 ص.
16. از قاهره تا صوفی آباد سمنان، دمی با رساله فتح المبین علاء الدّوله سمنانی، تهران، 1365، 45 ص.
17. مدینه‌شناسی، (جلد اول) بافت تاریخی جغرافیایی شهر مدینه در زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، آلمان 1364 ش، 600 ص.
18. دین نامه‌های ایران، کلن، آکادمی علوم اسلامی، انتشارات بریل، 1987، 498 ص.
19. منابع تفاهم در مذاهب اسلامی، آلمان، کلن، 1987، تقدیم به کنگره بین المللی بزرگداشت پروفسور فلاطوری استاد دانشگاه کلن، 182 ص.
20. گفتگویی درباره کتاب سلمان رشدی و ضرورت طرح نقد پژوهش‌های فرهنگی در ارتباط با آزادی بیان، تهران، مجموعه مصاحبه‌ها، 1987، 62 ص.
21. آثار ایران در مصر، کلن، آکادمی علوم اسلامی، 1989، 744 ص.
22. فرهنگ ایران زیر ضربات جنگ عراق با ایران، مقاله‌ای که نگارش آن 8 سال به درازا کشید، تهران، 1370، 9 ص.
23. غرب در فرهنگ ایران، متن سخنرانی در دانشگاه کلن، 28 آگوست 1989، آلمان، سپتامبر 1993، 30 ص.
24. هویّت فرهنگی ایرانیان، متن سخنرانی در دانشگاه کلن، 22 سپتامبر 1990، 37 ص.
25. نقد تاریخی گسترش اسلام در ایران، کلن، 1990، 21 ص.
26. شاهنامه فرودسی به دور از تعصّبات و بهره برداری‌ها، کلن به مناسبت سال جهانی بزرگداشت شاهنامه فرودسی، یونسکو، سپتامبر 1990، 69 ص.
27. مبانی عرفان در شاهنامه فردوسی، متن سخنرانی در دانشگاه کلن، 26 آوریل، 1991، 24 ص.
28. نقش محیط طباطبایی در حفظ هویّت فرهنگی ایرانیان، متن سخنرانی در خانه فرهنگی ایران، کلن، 28 نوامبر 1992، 32 ص.
29. بحر بصره، بحر فارس، آلمان، 1993، 30 ص.
ص: 202
30. مادهای کرد، متن سخنرانی در انستیتو ایران و عرب، لندن، 20 سپتامبر 1993، آلمان، آگوست 1994، 27 ص.
31. بعد از جنگ فرهنگ ایران، متن سخنرانی در کانون ایران، 17 سپتامبر 1993، آلمان، آگوست 1994، 26 ص.
32. مقامات بایزید بسطامی، آلمان، 1994، 178 ص.
33. مقامات سهل تستری، کلن، مارس 1994، 58 ص.
34. ریشه‌های نظریّه فرهنگ‌ها و رویارویی سیاست‌ها در تاریخ فرهنگی ایران، کلن، 1994، 77 ص.
35. مهاجران جهان، یونسکو، نوامبر 1994، 71 ص.
36. نیایش مهاجران، کلن، 1373، 39 ص.
37. کین زدایی در شاهنامه فردوسی، متن سخنرانی در خانه فرهنگی ایران، کلن، 21 ژانویه 1995.
38. گذار از حماسه پهلوانی به حماسه عرفانی، لندن، مجلّه صوفی، شماره 29، دسامبر 1995، 12 ص.
39. تمدّن‌ها، رویاروی سیاست‌ها، نقدی بر نظریّه جنگ تمدّن‌ها، اثر ساموئل هانتینگتون، کلن، رساله اوّل: فوریه 1995، 32 ص. رساله دوم و سوم: آوریل 1995، 19 ص، 34 ص.
31 ص.
40. دانشمندان مهاجر، متن سخنرانی در جامعه استادان و متخصّصین ایرانی مقیم، کلن، 29 آوریل، 1995، 17 ص.
41. اعلامیّه جهانی حقوق فرهنگ‌ها، کلن، دسامبر 1995، 28 ص.
42. نامه‌ای به پاپ اعظم درباره اظهار نظر ایشان پیرامون خدا در قرآن، کلن، فوریه 1996.
43. مفهوم فرهنگی قومیّت ایرانی، متن سخنرانی در کانون ایران، لندن 17 مه 1996، 17 ص.
44. خاطرات فرهنگی، کلن، 1997، 42 ص.
45. مدینه‌شناسی، (جلد دوم) تاریخ جغرافیایی غروات پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، بن، 1997، 508 ص.
46. شاهنامه‌های ایران، هانور، 1997.
ص: 203
47. هفت فرهنگ ایران در گفتگوی فرهنگ‌ها، بر اساس نظریّه تمدّن‌ها، سیاست‌ها، کلن، دسامبر 1997، 248 ص.
48. آشفتگی در گفتگوی فرهنگ‌ها، متن سخنرانی در لندن، کانون ایران، 28 مه 1999، 16 ص. به مناسبت سال 2001، سال جهانی گفتگوی تمدّن‌ها.
49. فرهنگ گفتگو، متن سخنرانی، یونی 1999 به بعد، 151 ص.
50. مدینه‌شناسی، (جلد سوم) تاریخ جغرافیایی مسیر هجرت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله (در دست چاپ).
51. مدینه‌شناسی، (جلد چهارم) تاریخ جغرافیایی مسیر بازگشت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به مکّه (در دست چاپ).
52. صلح فرهنگ‌ها، به مناسبت سال 2001، سال جهانی گفتگوی تمدّن‌ها، نوامبر 1999.
53. فرهنگ صلح، فرهنگ ایران در آستانه هزاره سوم، به مناسبت سال 2001، سال جهانی گفتگوی تمدّن‌ها، ژانویه 2000.
54. غم و عزا در فرهنگ ایران، متن سخنرانی در لندن، کانون ایران، 26 مه 2000.
55. خاطراتی از پروفسور محمّد تقی جعفری، بین سال‌های 1965- 1977، کلن، 31 ص.
)