اشاره صریح و مستقیمی به‌آنها شده است، لازم و ضروری است. چه کسی ایران را از پرستش آتش آزاد ساخت؟ همین‌صحابه پیامبر بودند؟ چه کسی مصر را از پرستش بت‌ها رها ساخت؟ همین صحابه پیامبربودند. لازم است تمامی این بی‌حرمتی‌ها نسبت به خلفا متوقف شود؛ اما مسأله دیگرمسأله نشست اخیر مکّه است که ضروری بود تمامی علمای دینی اهل تشیع و اهل تسنن درآن شرکت کنند و پیش نویس یا قطعنامه یا توافقنامه‌این نشست را امضا کنند، اما متأسفانه دیدیم که هیچ یک از علمای شیعه بزرگ عراق در این نشست حضور به هم‌نرساندند.
مسأله دیگر چیزی است که در عراق جاری است. گروه‌های مرگ و کشتاردر عراق هم‌چنان به کار خود ادامه می‌دهند و مردم را مجبور به ترک منازل و مناطق‌مسکونی خود می‌کنند؛ در عراق مساجدی بسته شده‌اند و مساجدی به‌تسخیر درآمده‌اند.
موضوع دیگر، که لازم است به آن اشاره کنم، آن است که ما مخالف هرگونه تقسیم و تجزیه عراق هستیم. کسانی هستند که می‌خواهند کشورهای اسلامی راتقسیم و تجزیه کنند. می‌خواهند عراق را به چندین عراق و مصر را به چندین مصر وسوریه را به چندین سوریه تبدیل کنند. لازم است با این‌گونه طرح‌ها مخالفت کنیم و دربرابر هرگونه طرحی در زمینه تقسیم و تجزیه این کشورهای اسلامی بایستیم.
ص: 137
آقای هاشمی! شما که الآن در این برنامه سخن‌می‌گویید، برای ما مشخص کنید آنچه را که می‌گویید رأی شخصیِ شماست یا رأی تمامی‌علمای دینی ایران است؟
آقای هاشمی رفسنجانی:
طبیعتاً من آرای شخصی خود رامی‌گویم، اما می‌دانم که اکثریت علمای ایران نیز چنین رأی و نظری دارند.
مجری شبکه الجزیره:
آنچه که آقای شیخ قرضاوی گفتند را شنیدید، موضوع نشست مکه و توافق این نشست و عدم حضور بسیاری از علمای شیعه و نیز موضوع لعن (صب) خلفا ...؟!
به اعتقاد من کارهایی که از سوی‌عوام و افراط گرایان انجام می‌گیرد، نباید بر ما تأثیر بگذارد و نباید منجر به ایجادتفرقه میان ما شود. باید هم‌چنان به وحدت خود متمسک بمانیم؛ در حال حاضر خطر بزرگترخطر اسراییل و آمریکا است. استکبار درصدد ایجاد فتنه و به اشغال در آوردن‌سرزمین‌های ما است و امت اسلامی باید نسبت به این امر هوشیار باشد؛ زیرا این امت‌مسؤولیت‌های خاصی را به عهده دارد و با توجه به دارا بودن منابع غنی انرژی، می‌توانددر برابر این دشمن ایستادگی کند؛ لذا این حق امّت اسلامی است که یک قدرت تشکیل دهد واز اسلام محافظت کند. نباید به سخنان عوام گوش دهیم و بر اساس آن ارزیابی یاموضع‌گیری کنیم؛ در تمامی خطبه‌های جمعه می‌گوییم: صلوات بر محمد و آل محمد و اصحاب‌محمد (ص)، نباید به حقوق دیگران تجاوز کنیم.
آقای رفسنجانی! بسیاری از اهل تسنن این‌سؤال را مطرح می‌کنند که چرا حکم حرام یا تحریم از سوی شما، در این زمینه؛ یعنی لعن‌صحابه توسط عوام، صادر نمی‌شود؟
آقای هاشمی رفسنجانی:
این موضوع بارها از سوی علمای اسلام‌مطرح شده است و نیز توسط امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی و آیت‌الله خامنه‌ای‌نیز مطرح شده است؛ نباید به چیزهایی که منجر به ایجاد تفرقه و اختلاف می‌شود گوش‌دهیم؛ ما نمی‌خواهیم که این امّت تضعیف شود و در تمامی خطبه‌های خود به موضوع اهل بیت‌و صحابه نیز می‌پردازیم و پرداخته‌ایم.
مجری شبکه الجزیره:
آقای شیخ قرضاوی! در میان اهل تسنن نیز افراطگرایانی وجود دارند و در این زمینه فتواهایی نیز از سوی برخی از رجال دینی، در زمینه‌تکفیر اهل تشیع صادر شده است؛ بنابراین، اهل تشیع نیز در این زمینه نسبت به اهل‌تسنن اعتراضاتی دارند.
من می‌توانم به زبان اهل تسنن بگویم خطای‌هر شخصی بر آن شخص است، نه بر همه. موضوع تکفیر موضوع دوجانبه‌ای است؛ اما چه مقداراز اهل تسنن هستند که اهل تشیع را تکفیر می‌کنند؟ اکثریت اهل تسنن به چنین اقدامی‌مبادرت نمی‌کنند. چه تعداد از اهل تسنن در پس حزب‌الله ایستادند و از حزب‌الله‌حمایت کردند؟ بنابراین، موضوع تکفیر موضوع عامی میان اهل تسنن نیست. همانگونه
ص: 138
که‌گفتیم ما بر اعتدال گرایان نظر داریم و اعتماد می‌کنیم.
آقای رفسنجانی! اهل تشیّع معتقد به تقیّه هستندو می‌گویند که تقیه حکم خاصی دارد، نظر شما در این زمینه چیست؟
آقای هاشمی رفسنجانی
من فکر می‌کنم این نیز یکی دیگراز موضوع‌هایی است که به وسیله دشمنان مطرح می‌شود. امروز اگر به زندگی عقلا، کشورهاو حکومت‌ها و هر انسانی نگاه کنید، می‌بینید که برخی از موضوعات وجود دارد که شخص‌معتقد است مصلحت است که نباید مطرح شود. در قانون نیز چنین چیزی وجود داردو حتی برخی از مدارک سرّی یا قوانینی وجود دارد که اصلا نباید مطرح شود. مسأله این‌طور نیست که هر کسی موضوعی را آنچنانکه می‌خواهد و آنچنانکه مصلحت می‌داند مطرح‌کند. تقیّه که شیعیان به آن معتقد هستند از قرآن گرفته شده و منبع اصلی آن، قرآن کریم است و نباید اسرار مسلمانان را به غیر مسلمانان مطرح کنیم و ما حتی در میان خودِشیعیان نیز هر چیزی را مطرح نمی‌کنیم؛ برخی از امور سرّی، در هر حکومتی و در هر دولتی‌وجود دارد، بنابراین، اگر بخواهیم مفهوم تقیه را به یک حرکت سرّی شیعه تعریف کنیم، این‌یک تعریفی است که از روی سادگی و ناآگاهی انجام گرفته است؛ زیرا این موضوع نه تنهادر نزد شیعیان، بلکه در نزد اهل تسنن و دیگر مسلمانان نیز وجود دارد.
مجری شبکه الجزیره:
آقای رفسنجانی! گفته می‌شود تلاش‌هایی ازسوی ایران برای شیعه ساختن اهل تسنن در کشورهای اسلامی انجام می‌گیرد، پاسخ شما به‌این پرسش چیست؟
آقای هاشمی رفسنجانی:
بهترین روش‌ها برای تعریف یک فکرخوب و یا یک عمل خوب و یا یک اقدام خوب، به اعتقاد ما آن است که عمل صالحی را انجام‌دهیم و زمینه را برای آن فراهم سازیم تا دیگران نیز از این عمل خوب دنباله‌روی کنندو دیگران نیز این‌گونه اقدام را انجام دهند. اگر مقصود آن است که ما این اقدام خوب وستوده را انجام ندهیم، این کاملا نادرست است، باید به اقدامات ستوده دست بزنیم؛ مانند حمایت از مظلوم و دفاع از حق مظلوم. آیا اگر ما به چنین اقدامات ستوده‌ای اقدام کنیم‌دیگران فکر می‌کنند که این یک عملیات تبلیغاتی از سوی ما است؟ به اعتقاد من این‌دیدگاه کاملا نادرست است و این حق همه است که اقدامات ستوده‌ای را برای خود داشته‌باشند. هم‌چنین اگر مقصود آن است که به‌گونه‌ای تبلیغ کنیم و به‌گونه‌ای سخن بگوییم‌که دیگران را متهم کنیم و معایب دیگران را رو کنیم، این نیز کاملا نادرست است و مانیز به چنین اقدامی دست نمی‌زنیم؛ زیرا معتقدیم این‌گونه اقدامات شایسته نیست وانتظار داریم که همه این‌گونه معتقد باشند و این‌گونه عمل کنند، به‌گونه‌ای که باعمل ستوده خود، دیگران را به انجام چنین اعمالی هدایت کنند.
ص: 139
مجری شبکه الجزیره:
آقای قرضاوی! برخی معتقدند که اهل تسنن‌مرجعیت جامعی ندارد. با توجه به این نظریه، چگونه می‌توانیم مطمئن شویم اگرمیان علمای اهل تسنن اجماعی رخ دهد، این اجماع از سوی عوام مورد قبول واقع شده و به اجراگذاشته می‌شود. به‌خصوص‌که علمای اهل تسنن شیوه‌های خاص خود را دارند و حتی‌اختلافی میان علما و حکّام برخی کشورها وجود دارد و نیز اگر شما اهل تشیع را متهم‌می‌کنید که تلاش‌های گسترده‌ای را برای شیعه کردن سنی‌ها در برخی از کشورهای اسلامی‌انجام می‌دهند، شما نیز به چنین اتهامی متهم هستید و نیز این اتهام و یا این انتقادبر اهل تسنن وارد است که حقوق اقلیت شیعه در برخی از کشورهای سنی اصلا رعایت‌نمی‌شود.
آقای قرضاوی:
پیش قبل از این‌که به این پرسش پاسخ دهم، می‌خواهم ارزیابی درباره تقیه، که آقای هاشمی به آن اشاره کردند، داشته‌باشم. موضوع تقیه که در قرآن کریم ذکر شده، برای غیر مسلمانان است نه برای مسلمانان وآیه شریفه‌ای نیز در این زمینه در قرآن هست. بنابراین، تقیه در قرآن کریم نیزبرای غیر مسلمانان آمده و از این موضوع، به عنوان قاعده‌ای برای تعیین مسیر یک‌قضیه دیگر استفاده شده است.
اما در مورد پرسش شما، که اهل تسنن تلاش می‌کنند اهل‌تشیع را سنی بکنند، صحیح نیست و اصلا منظور و قصد ما از این
ص: 140
موضوع، چیز دیگری است. مقصود ما تلاش‌هایی است که برای شیعه کردن اهل تسنن انجام می‌گیرد. اگر به این‌موضوع با این دید نگاه کنیم که اعتقاد یک مذهب را تغییر دهیم و منجر به انتقال‌افراد از مذهبی به مذهبی دیگر و یا فرقه‌ای به فرقه دیگر شویم، این همان موضوع ومسیر فتنه است و من به برادران ایرانی خود در آن زمان که به ایران آمدم و گفت‌وگویی‌با آن‌ها داشتم، گفتم که ممکن است پی‌آمد این اقدام؛ یعنی شیعه کردن افراد سنی دریک کشوری مثل سودان، تونس و ... که شاید ده هزار نفر، صد هزار نفر یا بیشتر، از اهل تسنن شیعه شوند، تحریک‌احساسات کلّ آن ملت علیه عاملان این حرکت باشد. من به شما اطمینان می‌دهم این چنین‌جریانی از سوی اهل تسنن وجود ندارد و آن‌ها این کار را نمی‌کنند. من در ارتباط بابسیاری از سازمان‌های تبلیغاتی جهانیِ بزرگ، از اهل تسنن؛ مانند هیأت خیریة اسلامی‌کویت، سازمان دعوت اسلامی خارطوم یا لیبی هستم و به شما اطمینان می‌دهم دربرنامه‌های تبلیغات این سازمان‌ها هیچ تلاش مشابهی وجود ندارد.
مجری شبکه الجزیره:
آقای شیخ قرضاوی! اما درباره این‌که برخی ازاقلیت‌های شیعه در کشورهای سنی به حقوق خود دست نمی‌یابند چه می‌گویید؟
آقای قرضاوی:
این همان چیزی است که می‌توان گفت به صورت‌دو جانبه وجود دارد. اگر بخواهیم مسأله تقریب را جدی بگیریم، باید کشورهای سنی‌حقوق اقلیت شیعیان را در نظر بگیرند و همینطور کشورهای شیعه حقوق اقلیت‌های سنی را در نظر داشته باشند. درست است که در برخی از کشورهای‌سنی، تمامی حقوق اقلیت‌های شیعه ممکن است رعایت نشود، اما به هر حال ما شاهد مقامات‌مسؤول و وزیران شیعه در برخی از حکومت‌های سنی هستیم. اهل تسنن در ایران خواهان مسجد هستند که این خواسته آن‌ها اجابت نمی‌شود. به هر حال منظور من آن است که دو طرف باید مطالبات اقلیت‌ها را درنظر بگیرند و اگر بخواهیم درهای فتنه و شرّ را ببندیم، باید این مسائل را به صورت جدّی‌در نظر بگیریم و دنبال کنیم.
مجری شبکه الجزیره:
آقای رفسنجانی! موضوع بعدی، عراق است. بسیاری‌بر این توافق نظر دارند که بحران‌های کنونی عراق بیشتر چهره سیاسی دارد تا دینی. کسانی هستند که می‌گویند ایران نسبت به آنچه که در عراق جاری است، موافق است. به رغم‌آن‌که با حضور نیروهای اشغالگر در این کشور مخالف می‌باشد. اشغالگران مبادرت به‌تشکیل حکومت طوایفی در عراق کردند که اکثریت احزاب این حکومت طوایفی احزابی بودندکه در سابق تحت حمایت ایران بوده‌اند. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آقای هاشمی رفسنجانی:
پیش از آن‌که درباره عراق حرف‌بزنم، می‌خواهم ارزیابی‌ای درباره برخی از
ص: 141
اظهارات آقای قرضاوی داشته باشم. اگر بخواهم‌به برخی از مطالبی که وی اظهار داشته‌اند و برخی از آمار و ارقام و ادعاهایی که وی‌ارایه کردند پاسخ بدهم، پاسخ‌های روشن و صریحی دارم. اما ما نمی‌خواهیم که دردام آمریکا واقع شویم واگر این‌گونه پاسخ دهیم، این گفت‌وگو اهداف آمریکا را محقّق‌خواهد ساخت وهمان چیزی می‌شود که آمریکا و اسراییل می‌خواهند. بنابراین، نبایدبگذاریم این گفت‌وگو به این مسیر هدایت شود. اما درباره عراق، موضع‌گیری ما درباره‌عراق بسیار واضح و روشن است. ما خواهان حفظ تمامیت ارضی عراق و استقلال و اتّحاد این‌کشور هستیم. ما خواهان آن هستیم که عراق تجزیه و تقسیم نشود و تمامی قومیت‌ها ومذاهب عراقی، تحت یک پرچم و یک قانون قرار گیرند. نباید این چنین فکر کنیم که باتوجه به آن‌که شیعیان در زمانی که اهل تسنن حاکم عراق بودند، تحت ظلم واقع شده بودندو امروز آمده‌اند که انتقام بگیرند. باید همه در یک صف واحد بایستند و این فرصت رابه اشغالگر عراق ندهند که اهداف خود را محقق سازد. ما و کشورهای هم‌جوار، بایدهمکاری‌های لازم را در زمینه موضوع عراق انجام دهیم و باید عراقی‌ها خود امور خودرا اداره کنند.
مجری شبکه الجزیره:
آقای رفسنجانی! برخی می‌گویند که‌ایران تشکیلات اطلاعاتی و فعالیت‌هایی در عراق دارد و به رغم آن‌که مخالف حضوراشغالگران
ص: 142
است، اما این‌گونه فعالیت‌ها را برای خود در عراق حفظ می‌کند و موضع‌گیری‌ایران در عراق نسبت به موضع‌گیری‌اش در لبنان و فلسطین متفاوت است.
آقای هاشمی رفسنجانی:
هرکس این‌گونه نظریه‌ها و این‌گونه اظهارات را ارائه می‌کند، در واقع به همان زبان آمریکا حرف می‌زند، ما نمی‌خواهیم در امور عراق دخالت کنیم و می‌خواهیم عراقی‌ها خود مشکلات خود را حل‌کنند. شما باید این واقعیت را در نظر بگیرید ما هر جا که مشکلی برای کشورهای اسلامی‌یا مسلمانان به وجود آمده، کمک‌های خود را به آن کشور ارائه کرده‌ایم؛ مثلا به‌مسلمانان بوسنی و نیز به مسلمانان فلسطین کمک کرده‌ایم، در حالی که آن‌ها سنی بودند. ما از کلّ امت اسلامی حمایت می‌کنیم و اگر از عراق دفاع می‌کنیم در واقع از عراق به‌عنوان یک کشور اسلامی، که تحت اشغال اشغالگران می‌باشد، حمایت می‌کنیم و خواهان دخالت‌در امور این کشور نیستیم. عراقی‌ها خود به خوبی می‌دانند چگونه امور خود را اداره کنند. انتخابات برگزار می‌کنند و هر کسی که اکثریت را به دست آورد، مسؤول تشکیل حکومت‌می‌شود و اکثریت پارلمان را نیز در دست می‌گیرد. باید بگذارید مردم عراق خود سرنوشت‌خود را تعیین کنند.
مجری شبکه الجزیره:
آقای قرضاوی! همانگونه که شما می‌گویید، برخی‌از احزاب شیعه با حکومت درچارچوب اشغال عراق همکاری می‌کنند، برخی از احزاب سنی نیزبا این حکومت و با وجود نیروهای اشغالگر همکاری خود را ارائه می‌کنند. در عراق‌گروه‌های سنی وجود دارند که مرتکب اعمال خلاف شرع می‌شوند و اقدامات نادرستی راعلیه شیعیان و حتی سنی‌ها اتخاذ می‌کنند و نام این گروه‌های سنی نیز برای همه آشکاراست. این موضوع خود نمی‌تواند در از میان بردن فتنه کمک کند؟ نظرتان چیست؟
آقای قرضاوی:
ما هیچ اهمیتی به موضوع مشارکت این احزاب‌یا آن احزاب، با حکومت و همکاری آن‌ها قائل نیستیم. ممکن است برخی از برادران سنی درحکومت شرکت کرده باشند و یا همکاری‌را ارائه کرده باشند، که در حال حاضر پشیمان‌شده‌اند. این موضوع برای ما مهم نیست. آنچه که ما بر آن متمرکز می‌شویم، حق ملّت عراق‌در داشتن مقاومت اسلامی در برابر اشغالگران است. حقی که هر ملت دیگری چون ملت‌فلسطین و افغانستان از آن برخوردار هستند. حقّی که حتی در عرف و قانون بین‌الملل نیزکاملا وجود دارد. حق مقاومت اسلامی به عنوان یک اصل واجب در احکام اسلامی وجود داردو اسلام از این مقاومت به عنوان جهاد نام برده است. به‌طوری که هر وقت گروهی یک‌کشور اسلامی را به اشغال در آورد، واجب شرعیِ همه مسلمانان کشورهای آن منطقه است که‌در برابر دشمن مقاومت کنند. مشکل ما مشکل همکاری احزاب با حکومت عراق نیست، بلکه‌مشکل ما حلال شمردن ریخته شدن خون‌های مردم
ص: 143
عراق و کشتارهای روزانه‌ای است که دراین کشور رخ می‌دهد. اگر کسی از اهل تسنن در این گونه اقدامات شرکت داشته، ماهمیشه این موضوع را محکوم کرده‌ایم. اما از آیت‌الله‌های عراق و ایران نیزخواسته‌ایم که با محکوم کردن این موضوع، مانع ریخته شدن خون بسیاری از مسلمانان عراق‌شوند. همه ب 4 ر نفوذ داشتن ایران در عراق معتقدند و اعتراف کرده‌اند و همه می‌دانندکه بسیاری از کلیدهای این‌گونه بحران‌ها در دست ایران است. باید به این موضوع‌اعتراف کنیم و نسبت به این قضیه راه‌حلّی را در این دیدار و در این گفت‌وگو ارائه کنیم. باید خونریزی‌ها را در عراق متوقف کنیم.
مجری شبکه الجزیره:
آقای قرضاوی! بعضی از کشورهای عربی و اسلامی، که اکثریت مردم آن‌ها سنی است، از این کشور اسلامی (عراق) حمایت نمی‌کنند و در برخی از اوقات موضع گیری هایی را اتخاذ می‌کنند که با موضع‌گیری آمریکا در قبال ایران موازی و حتی‌نزدیک است. نظر شما در این مورد چیست؟
آقای قرضاوی:
من وکیل سازمان یا فلان کشور عربی یا کشورمشخصی نیستم و در بسیاری از موارد، موضع‌گیری‌هایی بر خلاف حکام و رهبران این‌کشورها اتخاذ کرده‌ام. درست است که ما، در برخی از موارد؛ چون نقش ایران در عراق یاموضوع صحابه اختلاف نظر داریم، اما اگر روزی به ایران تجاوزی انجام گیرد، مطمئناً موضع‌گیری مخالف با این تجاوز خواهیم گرفت‌و در کنار ایران خواهیم ایستاد و از این‌کشور حمایت خواهیم کرد. ما در کنار هر کشور مسلمان دیگری خواهیم ایستاد و مخالف هرگونه تجاوزی به یک کشور اسلامی، چون ایران هستیم. مطمئناً با تجاوزگران رویارو خواهیم‌شد و در کنار ایران خواهیم ایستاد. هیچ شکی در این موضوع نیست و موضع‌گیری ما دراین زمینه، کاملًا روشن است و حتی موضع‌گیری ما در زمینه انرژی هسته‌ای ایران نیزمشخص است؛ به‌گونه‌ای که ما معتقدیم این حق ایران است که بتواند این انرژی را داشته‌باشد.
مجری شبکه الجزیره:
آقای رفسنجانی! در حال حاضر، مقاومت اسلامی درعراق وجود دارد و ایران نیز مخالف حضور اشغالگران در این کشور است. چرا تا به امروزفتوای صریح و روشنی که مقاومت اسلامی را واجب بشمارد و یا حتی برخی از مقاومت‌ها رادر برخی از مناطق عراق چون منطقه الانبار و غیره انجام می‌گیرد، تأیید کند، صادرنشده است؟
آقای هاشمی رفسنجانی:
من فکر می‌کنم بارها و بارها این‌را گفته‌ایم و تأیید کرده‌ایم و موضع‌ما این چنین بوده است که مقاومت امری ضروری وواجب است و ما مخالف هرگونه درگیریِ داخلی میان عراقی‌ها هستیم. من نمی‌خواهم وارداین مساله شوم، اما نباید فراموش کنید که این درگیری‌ها از کجا آغاز شد و معتقدم که‌آقای قرضاوی نیز نباید چیزی را بگوید که آمریکا می‌گوید و می‌خواهد.
)