رسیده است.
17- علی ربی نجد؛ سفرها و مشاهدات نویسنده در مناطق میان مکه و قصیم و بلندیهای نجد می‌باشد. در یک مجلد.
18- فضائل مکه و حرمة بیت اللَّه الحرام؛ در بیان فضائل ام‌القری و حرمتِ آن، و پاداش اعمال حسنه در آن و گزارش کیفر کسانی که حرمتِ این سرزمین را نگاه نمی‌دارند و در آن به الحاد دچار می‌آیند. در یک مجلد که چند بار به طبع رسیده است.
19- فضائل القرآن؛ درباره فضائلِ تلاوت و تعلیم قرآن و فضائل پاره‌ای از سوره‌ها و فضیلت مداومت بر تلاوت و حفظِ آنها. در یک مجلد.
20- فی قلب جزیرة العرب؛ سفرها و مشاهدات نویسنده در جزیرة العرب می‌باشد. در یک مجلد.
21- قلب الحجاز؛ درباره مشهورترین وادیها و درّه‌ها و قُراء و سکّان حجاز و جغرافیای میان حرمین و مقداری از تاریخ آن می‌باشد. در یک مجلد.
22- معجم قبائل الحجاز؛ کتابی است در 610 صفحه که طی آن همه قبائل و بطونی که از آغاز تاریخ تا روزگارِ ما در حجاز به سر می‌بردند و انساب و فروع و تاریخ و سرزمینهای آن گزارش شده است. در یک مجلد، که چند بار به طبع رسیده است.
23- معجم الکلمات العجمیه و الغریبه فی التاریخ الإسلامی؛ کتابی است که طی آن، واژه‌های ترکی و فارسی و قبطی و جز آنها- که در کتب تاریخ اسلامی وارد شده- مورد استقصاء و بررسی قرار گرفته است.
24- معجم‌المعالم الجغرافیه فی السیرة النبویه؛ در این کتاب، همه مواضع و جایگاههایی که در کتب سیره نبوی آمده استقصاء و بررسی شده، و وضع کنونی آنها نیز مشخص گردیده است. در یک مجلد.
25- معجم معالم الحجاز؛ کتاب جغرافیایی ادبی تاریخی پرحجمی است که در ده مجلد تدوین شده است.
26- معالم مکة التاریخیة و الأثریه؛ معجم و فرهنگی که به ویژه، مواضعی که در محدوده مکه مکرمه- که در قرآن و حدیث و شعر و تاریخ آمده- در آن مشخص گردیده و
ص: 172
وضع کنونی آنها نیز گزارش شده است.
27- المیضاح؛ در این کتاب تصحیحاتی که در مورد منشوراتِ عربستان و احیاناً جز آن، از سوی عاتق بلادی انجام گرفته، فراهم آمده است.
28- نسب حرب؛ کتابی است که درباره قبیله «حرب» درباره انساب و سرزمینها و شاخه‌های این قبیله و افراد برجسته آن- که مجموعاً بخش مهمی از تاریخ جزیرة العرب را تشکیل می‌دهند- گفتگو کرده است.
29- نسیم الغوادی من مثنیات البلادی؛ اشعاری است از عاتق بلادی.
30- نشر الریاحین فی تاریخ البلد الأمین؛ ترجمه احوال مورخین و جغرافی‌دانانِ مکه در گذرِ اعصار است. در دو مجلد.
31- هدیل الحمام فی تاریخ البلد الحرام؛ ترجمه احوال شعرای مکه از عهد «جرهم» تا زمان حاضر، و درج همه و یا نمونه‌ای از اشعار آنها است که در 4 مجلد به طبع رسیده است.
32- رسائل و مسائل؛ عاتق بن غیثِ بلادی در مقدمه این مجموعه می‌گوید:
دفتر و محل کارم از سال 1392 ه. ق./ 1972 م. شمار فراوانی از نامه‌ها را توسط مطالعه کنندگان کتابهایم و نیز دوستانم دریافت می‌کند.
- پاره‌ای از آنها مراتب تقدیر و ستایش خود را پیشکش می‌کردند.
- شماری از آنها حاوی نقد و تصحیح مربوط به آثارم بوده است.
- دسته‌ای از آنها در مقامِ اثبات اطلاعاتی، مبتنی بر آراء و ذوق و سلیقه‌های شخصی بوده است.
- و سرانجام تعدادی از آنها جفاکارانه و غیر منصفانه قلمی شده بود.
خدا می‌داند که در تمام مساعی و کوششهایِ علمی و جز آن، می‌خواستم با معیار و میزان عدل کارهایم را برگزار کنم و به اصطلاح، عادل باشم (عدل در گفتار همانندِ عدلِ در عمل و کردار از اجر و ثواب برخوردار است).
لیکن جلب رضای مردم، هدفی است که دست یافتن به آن امکان ناپذیر است. و کسی که به چیزی دلبستگی می‌یابد با چیز دیگری نمی‌توان رضای خاطرش را به دست آورد.
هر چند بحمداللَّه، انتشار و رواج علم، و گسترشِ آشنایی مردم به خواندن و نوشتن- منهای توان کافی فکری و آشنایی به شؤون اجتماعی- به مدد مردم آمد؛ لیکن این ناتوانیها
ص: 173
موجب پدید آمدن لغزشهایی غیر قابل اغماض گشت:
لذا بعضی به مجرد این که نام کسی در کتب تراجم آمده و همنام با کسی است که به قبیله‌ای منسوب است انتساب او را به آن قبیله داعی شده‌اند. به همین جهت شخصی از بنی عمرو مدعی شده که ما از «انصار» هستیم. و فردی دیگر از بنی موسی می‌گفت: ما از «بنی موسی بن جعفر» می‌باشیم. شماری از مردم انصاف و واقع بینی را نُصب‌العینِ خود ساخته، و اصول و ریشه‌های این قبائل را شناساندند.
باری، وقتی با یکی از برادران درباره این نامه‌ها به مذاکره نشستیم، او نشرِ این رسائل و نامه‌ها را به همان صورتی که هست پیشنهاد کرد؛ و گفت اگر این نامه‌ها به صورتِ کتابهای معمولی حروف‌چینی شده و به چاپ برسد بهانه‌ای برای انکار و مغالطه در اختیار دیگران قرار می‌گیرد. این موضوع را با دوستان در میان گذاشتم دیدم آنها چنین کاری را پسند کرده و طبع این نامه‌ها را به همان صورتِ دست نوشت و یا اصلِ تایپ شده تأیید و بدان تشویق نمودند.
هدف از نشر این رسائل و نامه‌ها به صورتِ دست نوشت و یا تایپ شده- و به همان صورت اصلی- به شرحی است که ذیلًا یاد می‌کنیم:
1- بدین منظور که مطالعه کنندگانِ معاصر و کسانی که پس از ما می‌آیند نمونه‌هایی از خطوط و تعبیرات و سطوح فرهنگ و معلومات و طرز تفکر و گرایشها و موضع‌گیریهای آنها و ما را باز یابند.
2- باورداشتِ کسانی که این نامه‌ها را می‌خوانند مبنی بر این که دست آورد و نوشتارِ خود آنها است؛ چرا که خطوط و املا و تعبیر این نامه‌ها متفاوت می‌باشد و شاید مطالعه کننده این نامه‌ها در میان نویسندگان آنها افرادی را شناسایی کنند که وارد کارهای تحقیقاتی شده و در عین حال، فاعل را از مفعول تشخیص و تمییز نمی‌دهند! و علی رغم آن به اظهار نظر دست می‌یازند، و بسا افرادی در جمع آنها دیده می‌شوند که نمی‌دانند حکومت عباسیان مقدم بوده و یا حکومت عثمانیها؟!
شخصی برای من نامه‌ای نوشت که من، فلان بن فلان ... تا عباس بن مرداس سلمی [نَسَبِ من] می‌باشد. بدینسان مردی که دیروز از بادیه خود آمده نسب خود را در صحیفه‌ای با استمداد از کامپیوتر ترسیم کرده است.
ص: 174
شخص دیگری به من چنین نگاشت: از فردی شنیده که من [عاتق بن غیث بلادی]، انساب را از برده «المقطه» فرامی‌گیرم؛ بدانید عاتق- که جزیرةالعرب را زیر پا گذاشته و با اتومبیل سرزمینهای مختلف این جزیره را درنوردیده، کسی جز برده «المقطه» را نیافته که علمِ انساب را از او فراگیرد! من به «المقطه» به خاطر داشتن برده‌ای این چنین تبریک می‌گویم که چنین بنده‌ای و عبدی از او به جای مانده است؛ و پیشنهاد می‌کنم که برای این برده، مؤسسه‌ای بنیاد کنند که او این علم را- که پیچیده‌تر و غامض‌تر از دم سوسمار و بز مجه است به مردم تعلیم دهد.
3- هدف عمده و اساسی نشر این رسائل، نشر نامه‌هایی است. جز نامه‌هایی که در آن سود و فائده‌ای یافتم، نامه‌های دیگری را نیاورم. و بالاخره باید بگویم هدف نهایی، شناخت و آگاهی مطالعه کنندگان به عناوین و آدرسها و مشخصات پاره‌ای از آنها و مراسله و مبادله نامه نگاری به منظور دستیابی به فوائد علمی از رهگذر بحث و گفتگوهای طرفینی است. و من سرانجام بر این باورم که این رسائل و نامه‌ها خالی از فایده نیست. (وإنما الأعمال بالنیات واللَّه من وراء القصد، و آخر دعوانا أن الحمد للَّه‌رب العالمین- مکة المکرمه عاتق بن غیث بلادی 22 شوال 1415 ه. ق)
در میان این نامه‌ها یادداشتهایی از شخصیتهای برجسته علمی از قبیل پروفسور حمیداللَّه و جز او جلب نظر می‌کند؛ و عاتق بن غیث بلادی را پاسخهایی به این نامه‌هاست.
ما پس از مذاکره با آقای بلادی و استفاده از بیانات ایشان درباره تاریخ و جغرافیای مکه و شبه جزیرةالعرب، او را ترک گفته و توفیق بیشتری را برای او در خدمت به اسلام واقعی آرزو کردیم.
مکه مکرمه- المعابده- قصر حسن عابد
16/ 2/ 1374 ه. ش./ 16/ ذی‌الحجه 1416 ه. ق.
سیدمحمدباقر حجتی
)