است. این درها در سمت شمال، شرق و غرب تعبیه شده و هریک ورودی و خروجی
در یکی از ورودیهای اصلی و ستونهای دوقلو که سردر و سقف بر آنها تکیه دارد. آرایش میان درها با جمله «محمّد رسول اللَّه» و کتبیه زیرطاقنما با آیه «ادخلوها بسلام آمنین» نمایان است.
ص: 152
جداگانهای دارد. طول و عرض درها 3* 6 متر است. باب ملک فهد مهمترین ورودی و مدخل رسمی و اصلی مسجد است که دو مناره در دو طرف آن قرار دارد. همه درها از جنس چوب ساج، با قطر پانزده سانتیمتر است و از بیرون روکشی از مس دارد. در وسط هر در، دایره بزرگی است که نام محمّد صلی الله علیه و آله بر آن نقش بسته و در دایره کوچکتری که درون آن است، رسولاللَّه نوشته شده است.
از آنجا که هر لنگه ازدرهای مسجد، 5/ 1 تن وزن دارد، زیر هریک از درها چرخهایی نصب شده تا باز و بسته کردن درها با سهولت بیشتری انجام گیرد. درهایی دیگر به همین شکل در شرق و غرب و قبله مسجد ساخته شده است. در جهت شمالی و در طرفین باب ملک فهد دو درِ دیگر با همان ابعاد وجود دارد.
سردراصلی، لوحیازسنگ صنعتی است. زیر آن نورگیری مشبّک و پایینتر از آن کتیبهای با این آیه است:
ادخُلُوها بِسَلامٍ آمِنینَ.
سرسرای ورودی با مرمرهایی چیده شده به شکلهای اسلامی و از جمله ستاره هشتپر، سنگفرش شده است. بخش میانی این سنگفرش رنگ و شکلی برجسته دارد.
افزون بر درهای یاد شده و بجز درهای قسمت زیرزمین، دوازده ورودی با درهای چوبی در بخش پلکان برقی تعبیه شده است که ابعادی کوچکتر، یعنی دقیقاً 9/ 1* 2/ 2 متر دارند؛ بنابراین، مجموع درهای طبقه همکف به ترتیب زیر است:
هفت ورودی بزرگ، هر کدام با پنج در به ابعاد 6* 3 متر.
چهارده در جانبی با همان اندازه.
دو ورودی از پشت ساختمان، هرکدام با سه در، با همان ابعاد.
دو در ورودی و خروجی.
دو در ورودی، ورودی باب الرحمه (با دو در)، ورودی باب النساء (با دو در).
ودوازده در دولنگه کوچک که به شش پلّه برقی و پلکان سنگیِ درهای چهاردهگانه یادشده منتهی میشود.
ص: 153
در طبقه زیرزمین دو ورودی شیبدار خارجی و شش پلکان به خارج و یک پلکان به داخل مسجد وجود دارد.
دیوارها، سقفها، سنگفرشها
همه سقفها از گرانیت صنعتی است. شکل غالب در همه سقفها مربّع است؛ کوچک و بزرگ، ضلع مربّعهای بزرگ، هجده متر و ضلع مربّعهای کوچک شش متر است.
سنگهای بهکار رفته در سقف با لوحهای چوبی به شکل بوته گیاهان و اشکال هندسی آمیخته شده است. تصاویر گل و بوته اطراف سقفها تا طاقنماها نیز ادامه یافته و ترکیبی هماهنگ را به وجود آورده است. این شکلها رویهمرفته، ستارههایی هشتگوشه را بر فراز رواقها مینمایاند.
دیوارهای بیرونی، به طور کلّی با گرانیت طبیعی پوشیده شده و اندکی گرانیت صنعتی در نماسازی آن بهکار رفته است. دیوارها ازارهای مرمری دارد.
برای زیباسازی نمای ساختمان از آجر سبزرنگ (آجر مغربی و عربی) با روکش طلا در بالای ورودیها استفاده شده است. در چارچوبها نیز کاشیهای طلاکاری شده به چشم میخورد. دیوارها، تا ارتفاع سه متر پوششی از گرانیت محلّی (رزیزه) دارند و نمای قسمتهای بالاتر، سنگ گرانیت بکریِ سوخته است.
بالای ازاره مرمری، قرنیزی قرار دارد که با خط ثلث آیاتی از قرآن کریم را در طول 5/ 1 کیلومتر از دیوارهای داخلی حرم نوشته است. این قرنیز در میان کمربندی مرمری است و بالاتر از آن نمایی است با سنگ صنعتی به شکلهای مختلف.
نظر به اهمیّت ورودیهای هفتگانه و ضرورت نمایان بودن آن، کف سرسراهای ورودی به گونهای ویژه با سنگ مرمر سفید و ستارهای هشتپر در میان، پوشیده شده است.
به کارگیری سنگ مرمر (کراره) در مسجد به اندازهای گسترده شده که دیوارهای پلکان را هم فرا گرفته تا با گستره کف مسجد هماهنگ باشد. استفاده از مرمرسفید برایاحساس سرما و گرمای بیشتر، در فصول مختلف، و ایجاد محیطی شاد و آسوده در فضای مسجد صورت گرفته است، امّا در زیرزمین برای هماهنگی بیشتر از پوشش سرامیک بهرهگیری شده است.
ص: 154
بخشهای خارجی مسجد، همگی سنگفرشی از گرانیت دارد.
نمای داخلی یکی از سرسراهای ورودی و درهای جانبی با سنگفرشهای ویژه که به شکل ستاره هشتپر و رنگ نمایان آرایش شده است.