ص: 200
محمدبن ابراهیم، معروف به ابن مقری (متوفّای 380 ق.) در «المعجم الکبیر»،
(1) ابن عساکر (متوفای 571 ق.) در «تاریخ ابن عساکر»،
(2) ابن اثیر (متوفای 630 ق.) در «تاریخ ابن اثیر»،
(3) و ابن صباغ مالکی (متوفای 859 ق.) در «فصول المهمه»
(4) نیز از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله حدیثی نقل کرده‌اند که آن حضرت فرمود:
«یَمْلِکُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی، یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً».
دیگر علمای اهل سنت نیز این حدیث را در کتابهای خود آورده‌اند.
همچنین در کتابهای شیعی؛ مانند ملاحم سیدبن طاووس و کشف‌الغمه اربلی و اثبات الهداة شیخ حرّ عاملی و بحارالأنوار مرحوم مجلسی نیز این حدیث آمده است.
احمد بن حنبل
(5) (متوفّای 241 ق.)، حاکم نیشابوری
(6) (متوفای 405 ق.) و یوسف‌بن یحیی بن علی شافعی
(7) (از علمای قرن هفتم) از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند که فرمود:
«لا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتّی تَمْتَلِی‌ءَ اْلأَرْضُ ظُلْماً وَ جَوْراً، قالَ صلی الله علیه و آله: ثُمَّ یَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ عِتْرَتِی أَوْ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ اْلأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً».
ابن جوزی
(8) (متوفای 654 ق.) و ابن تیمیّه
(9) (متوفای 728 ق.) نقل کرده‌اند که رسول‌اللَّه صلی الله علیه و آله فرمود:
«یَخْرُجُ فِی آخِرُ الزَّمانِ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ کَاسْمِی وَکُنْیَتُهُ کَکُنْیَتِی یَمْلَأُ اْلأَرْضَ عَدْلًا کَما مُلِئَتْ جَوْراً»
حدیث بالا درکتاب «منتخب‌الأثر» نیز به‌نقل از «تذکرة الخواص» ابن جوزی آمده است.
غیبة شیخ‌طوسی (ص 111)، اثبات‌الهداة (ج 3، ص 502)، بحارالأنوار
1- ج 1، ص 221
2- ج 4، ص 351
3- اسدالغابه، ج 1، ص 259
4- ص 298
5- مسند حنبل، ج 3، ص 36
6- المستدرک، ج 4، ص 557
7- در «عقد الدرر فی‌اخبار المنتظر».
8- تذکرة الخواص، ص 363
9- منهاج‌السنه، ج 4، ص 211
ص: 201
(ج، 51، ص 74) و منتخب الأثر (ص 169) به نقل از غیبة شیخ طوسی آورده‌اند که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
«الْمَهْدِیُّ مِنْ عِتْرَتِی مِنْ أَهْلِ بَیْتِی».
احمد حنبل (متوفای 241 ق.) در مسند (ج 1، ص 376)، ابی داوود (متوفای 275 ق.) در سنن (ج 4، ص 107)، ترمذی (متوفای 297 ق.) در سنن (ج 4، ص 505) و طبرانی در معجم خود (ج 10، ص 164) از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند که فرمود:
«لا تَنْقُضُ اْلأَیَّامُ وَ لا یَذْهَبُ الدَّهْرُ حَتّی یَمْلِکَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی اسْمُهُ یُواطِی‌ءُ اسْمِی».
و بیشتر کتابهای اهل تسنّن متعرض این حدیث از پیامبر صلی الله علیه و آله شده‌اند که ذکر آنها لزومی ندارد.
حاکم نیشابوری در المستدرک (ج 4، ص 557)، ابن اثیر (متوفی 606 ق.) در جامع‌الاصول (ج 11، ص 49)، یوسف بن یحیی شافعی در عقد الدرر (ص 15)، ذهبی (متوفای 748 ق.) در تذکرةالحفاظ (ج 2، ص 463)، ابن الصباغ مالکی (متوفی 855 ق.) در الفصول المهمه (ص 294)، جلال الدین سیوطی (متوفای 911 ق.) در الدرّالمنثور (ج 4، ص 58) و شیخ منصور علی ناصف (متوفای 1371 ق.) در التاج الجامع (ج 5، ص 343) همگی این حدیث را آورده‌اند که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«الْمَهْدِیُّ حَقٌّ وَ هُوَ مِنْ وُلْدِ فاطِمَةِ علیها السلام».
تقریباً در همه کتبی که راجع به مهدی موعود نگاشته شده، این حدیث آمده است. در ذیل این حدیث نقل شده که سلمان پرسید:
«یا رَسُول اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ أَیِّ وُلْدِکَ؟» قالَ صلی الله علیه و آله: «مِنْ وُلْدِی هذا وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی الْحُسَیْنِ علیه السلام».
و حدیثی دیگر را ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه (ص 295)، قندوزی حنفی در ینابیع المودّه (ص 490) همچنین شیخ طوسی در کتاب‌الغیبه (ص 116) و اربلی در کشف الغمه (ج 1، ص 237) و شیخ حرّ عاملی در اثبات الهداة و زمخشری در حلیةالأبرار (ج 2، ص 699) و بحارالأنوار (ج 51، ص 76) ذکر کرده‌اند و منتخب الأثر (ص 156) آن را از ینابیع الموده نقل کرده که وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله حضرت زهرا علیها السلام را گریان دید، برای تسلیت خاطر او فرمود: خداوند پنج چیز به ما داد که به هیچ کس نداد:
ص: 202
«نَبِیُّنا خَیْرُ اْلأَنْبِیاءِ» (اشاره به خودش)،
«وَ وَصِیُّنا خَیْرُ اْلأَوْصِیاءِ» (اشاره به امیر المؤمنین علی علیه السلام)،
«وَ شَهِیدُنا خَیْرُ الشُّهَداءُ» (اشاره به حضرت حمزه)،
«وَ مِنَّا سِبْطا هذِهِ اْلأُمَّة وَ هُما ابْناکَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ مِنَّا مَهْدِیُّ هذِهِ اْلأُمَّةِ الَّذِی یُصَلِّی عِیسی خَلْفَهُ» سپس دست روی شانه امام حسین گذاشت و فرمود:
«مِنْ هذا مَهْدِیُّ هذِهِ اْلأُمَّةِ».
سلیمان بن ابراهیم حنفی (متوفای 1294 ق) در ینابیع الموده (صص 492 و 493) و بسیاری از کتب شیعه؛ از جمله کمال الدین صدوق (ج 1، ص 283) و عیون اخبارالرضا (ج 1، ص 56) و مناقب ابن شهرآشوب (ج 1، ص 298) و اثبات الهداة شیخ حر عاملی (ج 1، ص 616) و بحارالأنوار (ج 36، ص 378) و دیگر کتب حدیثی از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند که آن حضرت فرمود:
«الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ؛ أَوَّلُهُم أَنْتَ یا عَلِیُّ وَ آخِرُهُمْ الْقائِمُ الَّذِی یَفْتَحُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل عَلی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا».
و همچنین احادیثی از عقد الدرر (ص 226)، غیبة شیخ طوسی (ص 274)، ملاحم سیدبن طاووس (ص 63) و اثباة الهداة (ج 3، ص 514) و منتخب الأثر (ص 468) هر دو، از غیبة شیخ طوسی، راجع به بیعت مردم با حضرت مهدی علیه السلام در آخرالزمان نقل شده که در آن، به محل بیعت؛ یعنی میان رکن و مقام در مسجدالحرام اشاره گردیده است. پیامبرخدا صلی الله علیه و آله در این حدیث فرمود:
«یُبایَعُ الْمَهْدِیُّ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقامِ وَ لا یُوقِظُ نائِماً وَ لا یُحْریقُ دَماً».
اینها بخشی از روایات بر گرفته از کتاب پنج جلدی «معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام» است که تمام مستندات و احادیث مربوط به حضرت مهدی علیه السلام در آن گرد آمده است و بهترین اثری است که تاکنون نوشته شده و توسط «مؤسّسة المعارف الاسلامیه» نشر یافته است.
مهدی کیست؟
روایاتی از این دست، که چند نمونه آن از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شد و در کتابهای شیعی و سنی
ص: 203
آمده، مهدی موعود را منحصر در فرزند بلافصل و بدون واسطه امام حسن عسکری علیه السلام دانسته‌اند و او است که همه خصوصیات ذکر شده در روایات را دارد و این روشن است و هیچ ابهامی ندارد و تاکنون کسی به این نام و ویژگی‌ها که فرزند امام حسن عسکری و امام حسین علیهما السلام باشد قیام نکرده است. البته ظهور او همراه با آثار و علایمی است که در کتابها آمده است و آن اینکه در لحظه اول تمام جهان از ظهور او آگاه شده و قدرتش عالمگیر خواهد شد و پیوسته پیروانش انتظار ظهور او را دارند.
در طول تاریخ، افرادی به داعی مهدویت قیام کرده‌اند بی‌آنکه آثار و علایم ذکر شده در روایات بر آنها منطبق باشد. البته گاهی افراد به عنوان امر به‌معروف و نهی از منکر قیام کرده‌اند و هیچ‌گاه ادعای مهدویت نداشته‌اند، لیکن دوستان و گاهی دشمنانشان، آنها را مهدی موعود نامیده‌اند؛ مانند:
زیدبن علی‌بن الحسین
زید در مخالفت با حکومت بنی‌امیه (هشام بن عبدالملک) قیام کرد و در جنگ با لشکری که از طرف هشام گسیل شده بود، کشته شد. حضرت رضا علیه السلام زید را عالم آل‌محمد صلی الله علیه و آله لقب داد و امام صادق او را شهید نامید و در باره‌اش فرمود: «او راهی را رفت که جدّش امیرمؤمنان علیه السلام رفت». در روایتی از کتب عامه، پیغمبر از شهادتش خبر داده بود.
آری، زید داعیه مهدویت نداشت لیکن دشمنان و شاید گروهی از دوستانش او را مهدی خواندند. شاعر بنی‌امیه، خطاب به بنی‌هاشم گفت:
صَلَبْنَا لَکُمْ زَیْداً عَلَی جِذْعِ نَخْلَةٍ وَ لَمْ أَرَ مَهْدِیّاً عَلَی الْجِذْعِ یُصْلَبُ
(1)محمد بن عبداللَّه بن حسن مثنی
محمد بن عبداللَّه بن حسن مثنی یکی دیگر از افرادی است که به عنوان امر به‌معروف و نهی از منکر قیام کرد و هیچ‌گاه ادعای مهدویت نداشت. او در مخالفت با حکومت منصور دوانیقی به پا خاست، هرچند ابتدا مدینه و مکه و یمن را تصرف
1- مستدرک‌الوسائل، ج 5، ص 259
ص: 204
کرد ولی سرانجام در مصاف با لشکر منصور کشته شد. محمد، داعیه مهدویت نداشت، لیکن نزد گروهی از طرفدارانش مهدی خوانده می‌شد و در روایات ما از این شخص تعریف و از مرگش با نام شهادت یاد شده است.
در مصر و تونس و سودان نیز عده‌ای به داعی مهدویت قیام کردند ولی جریان زندگی آنها و قیامشان قابل انطباق با مهدی موعودی، که در روایات آمده، نمی‌باشد.
و بالأخره در محرم سال 1400 شخصی از اهالی عربستان در مکه نیز قیام و ادعا کرد که مهدی موعود است!
اکنون ماجرای وی را، که خود ناظر و شاهدش بودم، به تفصیل برای ثبت در تاریخ می‌آورم:
آخرین مدّعی مهدویت
در ذی‌حجه سال 1399 قمری، افتخار تشرّف به حج تمتع را یافتم. پس از انجام مراسم و زیارت قبر پیامبر و ائمه بقیع علیهم السلام، چون محرّم نزدیک و جریان رأی‌گیری برای جمهوری اسلامی در پیش بود، از سرپرستی اجازه گرفتیم که زودتر به ایران برگردیم. از این رو، به جده آمده و به دفتر هواپیمایی ایران و مسؤول تنظیم برگشت حاجیان به ایران مراجعه کردیم. آگاه شدیم که تا سه روز جای خالی برای برگشت نیست. البته از آنجا که کاروانها با افراد خود در یک پرواز قرار می‌گیرند، نمی‌شود یک یا دو نفر را کنار بگذارند و ما را به‌جای آنها بفرستند. اینجا بود که تصمیم گرفتیم از فرصت استفاده کرده، باردیگر جهت زیارت خانه خدا به‌عنوان عمره مفرده به مکه برگردیم. برای گرفتن مجوّز به قونسولگری ایران در جدّه مراجعه نموده، با نذر در جدّه مُحرم شدیم و شب اوّل محرم سال 1400، همراهِ یکی از دوستان (حجت‌الاسلام شیخ محمد کاظم‌پناه) به‌طرف مکه حرکت کردیم و بعد از ورود به مکه و حضور در مسجد الحرام، به طواف و اعمال عمره پرداختیم.
چون در آن ایام بیشترِ حاجیان از مکه خارج شده یا در حال رفتن به مدینه و گروهی نیز مشغول برگشتن به کشور خود بودند، طواف، نماز و سعی میان صفا و مروه
ص: 205
و همچنین طواف نساء و نماز، به‌خوبی و در کوتاهترین مدت؛ یعنی حدود دو ساعت انجام می‌شد. و ما که در حال سعی میان صفا و مروه، در شوط چهارم بودیم، زن و مرد عربی، در حالی که آنها هم مشغول سعی بودند، به ما نزدیک شدند. مرد جوان که خود را دانشجوی علوم دینی در ریاض معرفی می‌کرد، با ادب و احترام، خطاب به ما گفت: «فردا مهدی موعود قیام می‌کند و من برای این منظور از ریاض آمده‌ام و من از یاران او هستم و خواستم این بشارت را به شما بدهم!»
ابتدا گمان کردیم که چون ما ایرانی هستیم و معتقد به ظهور حضرت مهدی علیه السلام می‌باشیم، قصد آزار ما را دارد، اما وقتی دیدیم که آنها هم مانند ما در حال سعی و عبادت هستند، گفتیم بعید است که در چنین حالی مسلمانی، مسلمانی را به سخریّه بگیرد.
به او گفتم: بعد از سعی، همدیگر را ملاقات کنیم. هدفم این بود که با فراغت بال، در یکجا بنشینیم و کمی به گفت و گو و مذاکره بپردازیم، ولی چون جایی معین نکردیم، بعد از سعی و انجام تقصیر، هر چه جست و جو کردم او را نیافتم.
اعمال عمره را که انجام دادیم، از لباس احرام در آمدیم و لباس‌های احرام را در کیسه‌ای نهاده، لباس معمولی به تن کردیم.
در این هنگام، حدود دو ساعت به نماز صبح مانده بود. در گوشه‌ای از مسجدالحرام مانند دیگران دراز کشیدیم و به خواب رفتیم.
پس از اذان برای اعلام وقت نماز شب، اذان نماز صبح گفته شد و همه بدور کعبه در مسجدالحرام به صف ایستادند. من نیز همراه دوستم وضو گرفتیم و به نماز ایستادیم. گرچه هنگام طواف، بیشتر مسجد خالی بود لیکن در زمان اقامه نماز پر شد و در قسمتهای مسقف مسجد نیز افراد به نماز ایستادند.
وقتی نماز به پایان رسید، صدای تکبیر در مسجدالحرام پیچید، حتی لحظه‌ای هم قطع نمی‌شد! برای ما که اهل ایران بودیم اینگونه با فریاد تکبیر گفتن چیز ناشناخته و غیر مترقبه‌ای نبود ولی اینکه همه مردم، یکپارچه بی‌آنکه کسی از آنها بخواهد یا هماهنگشان کند، اینگونه مرتّب تکبیر بگویند، برای ما شگفت‌آور بود.
در این حال تصمیم گرفتیم برای کشف ماجرا، به کعبه نزدیک شویم و هرچه نزدیک‌تر می‌رفتیم، تراکم جمعیت در اطراف کعبه بیشتر بود؛ به‌طوری‌که میان کعبه و مقام ابراهیم، که تقریباً در فاصله سیزده
ص: 206
متری خانه قرار دارد، انبوهی از جمعیت بود و گه‌گاه سلاحهایی هم در دست برخی از افراد دیده می‌شد. پیش خود گفتیم که گویا جریان مهمی رخ می‌دهد.
در این هنگام دیدیم جوانی که شب گذشته، در حال سعی، میان صفا و مروه با ما سخن گفت؛ همو که می‌گفت فردا مهدی موعود قیام می‌کند و من از یاران او هستم و ...
پشت به حجرالأسود ایستاده و مردم را از استلام حجر باز می‌دارد، بی‌آنکه مقاومتی در برابرش انجام گیرد.
با مشاهده این منظره، در صدد برآمدم که مهدی آنان را ببینم! در حال تجسّس و پی‌گیری بودم که ناگهان صدای گوینده‌ای از بلندگوی مسجد؛ از همان جایگاهی که مُکبّر هنگام نماز جماعت، نمازگزاران را هدایت می‌کند، به گوش رسید. فهمیدیم که می‌خواهد در باره این جریان و قیام سخن بگوید. آنگاه که صدایش از بلندگوها شنیده شد، همه نگاه‌ها متوجه او گردید. همگان منتظر بودند که او چه می‌گوید.
او که به عربی سخن می‌گفت، با استناد به روایاتی از کتب اهل سنت،
(1) به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله، در باره قیام مهدی موعود و صفات و خصوصیات او سخن گفت و نتیجه‌گیری کرد که اکنون آن مهدی موعود قیام کرده است و مردم را به قیام او بشارت داد.
گوینده در ضمن سخنانش ادعا کرد که مهدی این قیام از نسل پیامبر اسلام و از سلاله حسین‌بن علی است و قیام کرده است تا جهان را پر از عدل و داد کند!
این خبر و سخنان، بسیار هیجان‌انگیز بود و جمعیتی که در حرم گرد آمده بودند؛ عده‌ای طرفدار این حرکت و قیام و گروهی هم زائر بی‌خبر بودند که تازه خبر این قیام به‌گوششان رسیده بود.
البته اهل سنت کم و بیش با روایاتی که در باره مهدی است، آشنایی دارند، وقتی به کتبی که درباره فتنه‌های آخرالزمان و مهدی موعود مطالبی نوشته‌اند، مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم سنیان بیش از شیعیان در باره این موضوع کتاب نوشته‌اند و شاید همه، مانند ما شیعیان انتظار ظهور او را دارند و اکنون که این بشارت به گوششان رسیده که مهدی ظهور کرده و در جمع شما است، جمعیت
1- همان روایاتی که قسمتی از آن را در آغازآوردیم.
ص: 207
هیجان زده شده و برای دیدن او ازدحام می‌کنند ولی چون همه جمعیت سرِ پا ایستاده‌اند، تشخیص این مهدی از دیگران آسان نیست.
این ماجرا برای ما هم جالب بود، البته نه از این رو که مهدی قیام کرده، چون می‌دانستیم که ظهور حضرت مهدی علیه السلام نشانه‌هایی دارد که در کتب روایی ما ذکر شده و آن نشانه‌ها تا آن زمان به‌وقوع نپیوسته بود.
گوینده در ضمن سخنانش ادعا کرد که مهدی این قیام از نسل پیامبر اسلام و از سلاله حسین‌بن علی است و قیام کرده است تا جهان را پر از عدل و داد کند و آمده است که احکام خدا را به اجرا در آورد و بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله بر مردم حکم براند ...
چیزی که برای ما غیر منتظره می‌نمود این بود که هم‌زمان با سخنرانی این خطیب، صدای رگبار مسلسل در مسجدالحرام می‌پیچید بی‌آنکه تیراندازان دیده شوند و آن رعب و وحشتی که در آغاز به ما دست داده بود که شاید پلیس به مسجدالحرام و جمعیت حمله کند، کم کم برطرف شد. عده‌ای مأمور شدند که جمعیتِ ایستاده را روی زمین
ص: 208
بنشانند و ما نیز که تا آن زمان روی پا ایستاده و به سخنان گوینده گوش می‌دادیم، همراه با جمعیت نشستیم تا جمعیت، مهدیِ این قیام را ببینند. او مردی گندمگون بود. سنّی حدود 35 تا 40 سال داشت و تا اندازه‌ای بلندبالا بود که در وسط جمعیت دیده می‌شد. پیراهن بلند عربی به تن داشت و دستمالی مانند عربها به سر انداخته بود. یک قطار فشنگ به کمر بسته و قطاری روی شانه تا محاذی کمرش آویزان بود و سلاحی کمری به کمر بسته و پیرامونش را جمعی مسلّح گرفته بودند. البته اطرافیانش سلاح‌های بزرگ، با خشابهای خمیده و بعضاً راست به دست داشتند. در این حال فهمیدیم که مهدی آنان همان است که در وسط ایستاده و من در این هنگام سعی کردم در همان حال نشسته خود را به نزدیک‌ترین جای ممکن برسانم ولی رفتن تا دو- سه متری او امکان داشت و بیش از آن را مانع می‌شدند.
افراد مسلّح که پیرامون این مهدی ایستاده بودند، یکا یک به حضورش می‌رسیدند و با او دست می‌دادند و او هم سخنانی در گوش هریک می‌گفت و سپس با دست، به سمتی از مسجد الحرام اشاره می‌کرد و آن فرد مسلّح، به آن سمت می‌رفت. از مطالب درگوشیِ آنان چیزی دستگیرم نشد ولی پیدا بود با دست دادن خود با او بیعت می‌کردند و او هم در حق ایشان دعا می‌کرد و به نقطه‌ای از مسجدالحرام مأموریت می‌داد. تا این زمان هیچ اتفاق و حادثه خاصی رخ نداده بود و از پلیس و مأموران سعودی هم خبری نبود.
تعدادی از نیروهای سلاح به دست، برای حفاظت و کنترل آمد و شد، درهای ورودی را در اختیار گرفته و بر همه جا مسلّط شده بودند.
به نظر می‌رسید برای حفاظت و کنترل بنای با عظمت مسجد الحرام که دارای حدود 24 دروازه است، نیاز به مأموران و هواداران زیادی هست که هنگام بیرون رفتن از مسجد روشن شد که تعدادشان کم نیست.
افراد مسلّح بیشتر از جوانان بودند و در میان آنان کمتر کسی از حدود چهل به بالا دیده می‌شد، البته همگی ریش داشتند و افرادی هم بودند که هنوز مو به صورتشان نروییده بود.
لازم به یادآوری است که آوردن سلاح و مهمات به مسجدالحرام در آن زمان، کار مشکلی نبود؛ زیرا خادمان مسجدالحرام که در مقابل هر دری گماشته
ص: 209
شده بودند، بیشترشان پنجاه- شصت سال داشتند و نسبت به بررسی واردین بی‌تفاوت بودند. آنان از نیمه‌های شب به بعد، روی صندلی یا منبری که برای نشستن آنها گذاشته شده بود، یا خوابیده بودند و یا اصلًا حضور نداشتند و بنابراین، بررسی بدنی و یا ساک اصلًا نبود و اگر کسی نقشه و قصدی داشت، به آسانی می‌توانست به اجرا درآورد و همه چیز را وارد مسجدالحرام کند و به‌نظر می‌رسید که این قیام‌کنندگان، از این فرصت استفاده کرده، همه‌گونه سلاح و مهمّات مورد نیاز خود را وارد مسجدالحرام کرده بودند و در زیرزمینها که آنها هم متعلّق به مسجدالحرام است، جا داده بودند.
به هر صورت، بعد از آن سخنرانی، که مدتی فاصله شد، رهبر آنها مشغول تنظیم امور و فرستادن افراد مسلح به اطراف مسجد بود. تا اینکه خطیب دوم برای سخنرانی در همان جایگاه سخنران نخست حضور یافت و او هم به زبان عربی اما از روی نوشته مطالبی را برای حاضران خواند. مطالب وی نیز بیشتر تکرار همان ادعاها و ذکر روایاتی در باره مهدی موعود و در ضمن سخنرانی‌اش خطاب به مردم گفت: اکنون که حضرت مهدی قیام کرده، شما با او بیعت کنید، عَلی کِتابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ نَبِیِّهِ، جمعیتِ نشسته با شنیدن این سخن به‌پا خاستند تا به سوی آن مهدی حرکت کنند و به اصطلاح با او بیعت کنند.
محافظان آن مهدی، از نزدیک شدن مردم جلوگیری کردند و گفتند: «البیعة بعد صلاة الظهر» در این هنگام تلاش زیادی برای فرونشاندن احساسات مردم و بازداشتن آنها از بیعت انجام گرفت و مجدداً به مردم فشار آوردند که روی زمین بنشینند و همگی نشستند. در این لحظه، ناگهان برق بخشی از مسجدالحرام رفت. البته گرچه با رفتن برق، فضای مسجد الحرام به‌طور کامل تاریک نشد؛ زیرا نزدیک طلوع خورشید و هوا به‌اندازه کافی روشن بود امّا میکروفن سخنران که در آن قسمت بود، خاموش گردید و دیگر صدایش به ما نرسید و سرانجام او هم ناگزیر شد از جایگاه پایین بیاید.
آنان در برنامه‌ریزی‌های خود، فکر آن را نکرده بودند که در مواقع ضرورت وسیله برق اضطراری داشته باشند و شاید همین نکته موجب شد که خیلی‌ها متوجه شوند این مهدی، همان مهدی موعود نیست! چرا که از فراهم کردن امکانات اولیه خود عاجز ماند!
ص: 210
لحظاتی گذشت، دیدیم که مردی از میان جمعیت به‌پا خاست و آغاز سخن کرد، امّا من زبان او را متوجه نشدم، تنها کلماتی از روایات را که به عربی می‌خواند، می‌فهمیدم و متوجه شدم که دنباله همان حرفهاست. به نظر می‌رسید که به زبان اردو تکلّم می‌کرد.
گفتنی است بعد از پایان مراسم حج، عده بسیاری از پاکستانی‌ها و مسلمانان هندی در مکه می‌مانند و عجله‌ای برای رفتن به وطن ندارند. و اکثر این حاضران، سخنان گوینده را تأیید می‌کردند. وی آنگاه که در بخشی از سخنانش، از مردم تقاضای بیعت کرده بود و مأموران از بیعت مردم جلوگیری می‌کردند، دیدیم که مردم هر چه در دست داشتند؛ مانند تسبیح و دستمال، به طرف آن مهدی می‌انداختند؛ به عنوان همدردی یا بیعت از راه دور، و این نشان می‌داد که جمعیت غیر عرب، در مسجدالحرام زیاد است البته از ایرانیان تنها من بودم و رفیقم.
رفتن برق موجب شد که خیلی‌ها متوجه شوند این مهدی، مهدی موعود نیست! چرا که از فراهم کردن امکانات اولیه خود عاجز ماند!
همانگونه که پیشتر اشاره شد، از سویی پیوسته صدای رگبار مسلسل به گوش می‌رسید، و از سوی دیگر ما نه شب گذشته شام درستی خورده بودیم و نه صبحانه‌ای میل کرده بودیم و از سوی سوم شکی هم در باطل بودن کار اینها نداشتیم و روایات وارد شده در باره قیام حضرت مهدی و علائم و نشانه‌های او را با این حرکت سازگار نمی‌دیدیم؛ زیرا هیچ‌یک از آنها رخ نداده بود. از اینها گذشته، چگونه می‌شود که چراغ مهدی موعودی را خاموش کنند و او نتواند وسیله روشنایی تهیه کند؟! پیداست که این مهدی واقعی نبود. بنابر این، ادامه حضور ما، در آن جمع، تنها برای کسب خبر بود و بس.
چون تا ظهر دیگر خبری نبود، صلاح دیدم که از جمع کناره گرفته، دوست و همسفرم را پیدا کنم و از مسجد خارج شویم. گرچه جدا شدن از جمعیت هم کار آسانی نبود؛ زیرا تا کسی بلند می‌شد، مأموری می‌آمد و دست روی شانه او می‌گذاشت که بنشین، اسْتَرِح استرح. ناگزیر شدم در حال نشسته، کم‌کم خود را از میان جمعیت کنار بکشم و پس از خارج شدن از میان جمعیت، و تلاش و جستجو، سرانجام بعد از مدتی رفیقم را که بعد از نماز صبح و پیش‌آمدن این جریان، گم
ص: 211
کرده بودم یافتم و تازه دانستم که او هم در مسجد حضور داشته و ماجرا را از نزدیک دیده است، لیکن مانند من نزدیک آنان نبوده است.
با همدیگر به زیر زمین مسجدالحرام رفتیم؛ جایی که در آن زمان وضوخانه و دستشویی داشت ولی دیدیم که آب قطع است. دانستیم که از بیرون قطع کرده‌اند.
استفاده از چاه زمزم بدون برق و یا به وسیله دلو هم ممکن نبود. ناگزیر از آب‌فروشان مسجد، که آب را با لیوان می‌فروختند، لیوانی یک ریال خریدیم و نیاز خود را برطرف ساختیم.
پس از آن، به طبقه دوم رفتیم که به بیرون و خیابانهای اطراف اشراف داشت و می‌توانستیم از پنجره یا مشبک‌های طبقه دوم بیرون را ببینیم و از اوضاع بیرون و تیراندازی‌ها آگاهی پیدا کنیم. البته به فکر افتادیم طواف مستحبّی انجام دهیم ولی دیدیم میان کعبه و مقام ابراهیم در اشغال قیام کنندگان است و در این قسمت، باید در خارج از مطاف حرکت کنیم، بنابراین از این تصمیم منصرف شدیم. البته جمع زیادی در خارج از مطاف مشغول طواف بودند.
در طبقه دوم جز افراد مسلّح وابسته به این قیام کنندگان کسی نبود و آنان لوله‌های سلاحشان را از روزنه‌های پنجره‌های مشبک به بیرون گرفته و بی‌هدف و تنها برای ارعاب مردمی که در اطراف مسجدالحرام جمع شده بودند و ناظر این جریان بودند شلیک می‌کردند و پیچیدن صدای شلیک رگبار گلوله‌ها در مسجدالحرام، جمعیت داخل مسجد را به وحشت می‌انداخت.
ص: 212
دقایقی در طبقه دوم گشتیم بی آنکه کسی مزاحم ما شود. کم‌کم خود را به قسمت طبقه دوّم مسعی؛ یعنی صفا و مروه رساندیم و از پنجره‌ها بازار ابوسفیان و مردمی را که در آنجا گردآمده بودند، دیدیم. در این هنگام از یکی از این تیراندازان پرسیدم بالأخره برنامه شما چیست و ما باید چه کنیم؟ او از من پرسید «أنتَ بایَعْتَ؟»؛ «بیعت کردی؟» جریان بیعت در دمادم صبح یادم آمد و برایش گفتم که بیعت کنندگان وعده دادند؛ «البیعة بعد صلاة الظهر» گفت: «بعد البیعة»؛ یعنی هر مطلب و خواسته‌ای را بعد از بیعت خواهیم گفت.
(1) از طبقه دوم مسجدالحرام پایین آمدیم و دیدیم که حدود دو ساعت به ظهر مانده است. در صدد برآمدیم که از مسجدالحرام خارج شویم؛ زیرا ما که آنان را نمی‌شناسیم و آن مهدی موعود علیه السلام، که ما به او باور داریم، وقتی قیام کند همه قدرتها در برابرش ذلیل‌اند و نیازی به کلاشینکف روسی و یوزی آمریکایی ندارد و با رفتن برق صدایش خاموش نمی‌شود ... از سوی دیگر چمدان و لوازم سفر و سوغاتی‌های خود را در فرودگاه جده به‌دست تقدیر سپرده‌ایم؛ یعنی آنها را با ریسمانی به ستونی بسته‌ایم و آیةالکرسی برایش خوانده‌ایم!
مهمتر اینکه اگر تا ظهر بمانیم، احتمال درگیری و کشته شدن و یا دستگیری وجود دارد. بنابراین، به سوی صفا و مروه آمدیم که خارج شویم، دیدیم تمام درها بسته و پُشت هر دری، یکی از نیروهای قیام کننده ایستاده
1- لازم به گفتن است که قیام‌کنندگان می‌کوشیدند عمل خود را با اخباری که از پیامبرخدا صلی الله علیه و آله درباره مهدی موعود علیه السلام رسیده، تطبیق دهند و این تلاشی بود برای رسیدن به هدفشان.
در طول تاریخ، بسیاری ادعای مهدویت و یا ادعای ارتباط با حضرت مهدی علیه السلام کرده و به خیال خود چند صباحی به خواسته خویش رسیدند، اما سرانجام رسوا شدند!
از آنجا که در روایات از طریق عامه بشارت به وجود احیا کننده دین در آغاز محرّم داده شده و نیز آمده است که قیام در مسجدالحرام و کنار خانه خدا و میان رکن و مقام ابراهیم و بعد از نماز ظهر و با بیعتِ دست به دست خواهد بود، این مدعیان هم، قیام خود را در اول محرم 1400 و در شرایط پیشگفته آغاز کردند.
کلمه بیعت هم تداعی‌کننده عمل پیغمبر صلی الله علیه و آله در صدر اسلام و بیعت با ابوبکر و عمر و عثمان می‌باشد که دست در دست فشار داده می‌شود و باعث تعهّدی خاص می‌گردد تا در اذهان تداعی کند که ما همان راه پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینان او را طی می‌کنیم و قیام ما هم برای اجرای احکام الهی و بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر می‌باشد.
ص: 213
است. از فرد مسلحی پرسیدیم کدام در باز است؟ او اشاره به سوی مروه کرد و گفت درِ آخرِ سمت راست باز است. خود را به آنجا رساندیم و دیدیم که جمعیت زیادی هم پشت سر ما در حرکتند. معلوم شد که آنان نیز مانند ما قصد خروج از مسجد را دارند و به دنبال دری می‌گردند که باز باشد.
اما از بد حادثه، دیدیم این در نیز بسته است! به فکر افتادیم از آن پنجره‌های مشبکِ طرف مروه استفاده کنیم که این قسمت نسبت به قسمتهای دیگرِ صفا و مروه، مقدار حدود یک متر و نیم بلندی دارد و به‌گونه‌ای است که سعی کننده وقتی به بیست متری کوه مروه و کنار درِ سمت راست مروه می‌رسد، پنجره‌های مشبک در دسترس او است و قسمت باز مشبک به اندازه‌ای است که یک نفر می‌تواند با زحمت بیرون برود و من نخستین کسی بودم که از آنجا بیرون شدم و رفیق و همسفرم نیز بعد از من آمد. مردم هم به شبکه‌های دیگر چسبیده بودند و می‌کوشیدند از مسجد خارج شوند.
در بیرون مسجدالحرام نیروهای حکومتی را دیدیم که در پناه دیوار کمین کرده بودند اما جرأت خارج شدن را هم ندارند؛ زیرا تک‌تیراندازانِ مستقر در طبقه بالای مسعی می‌توانستند به آسانی آنها را هدف قرار دهند.
مردمی که در سمت بازار ابوسفیان ایستاده بودند، صدای گلوله‌ها را می‌شنیدند و می‌دانستند که مسجدالحرام به تصرف گروهی مسلّح درآمده است اما نمی‌دانستند چه کسانی هستند و چه هدفی دارند. وقتی ما را دیدند که از مسجدالحرام بیرون آمدیم، از جنسیّت قیام کنندگان پرسیدند که: «ما الجنسیّة؟»؛ «اشغال‌کنندگان مسجد، اهل کجا هستند؟» ما هم پاسخ می‌دادیم «الجنسیّة السعودیة»؛ «از اهالی عربستان سعودی هستند» ولی کسی از ما نپرسید که قیام کنندگان چه هدفی را دنبال می‌کنند تا بگوییم که اهدافشان چیست؟
تا نزدیکی‌های ظهر، مانند دیگران منتظر ماندیم که شاید واقعه جدیدی پیش آید، امّا هیچ حادثه‌ای رخ نداد. برای ادای نماز، به یکی از مساجد مکه، نزدیک شارع سلیمانیه رفتیم و نماز گزاردیم و بعد از نماز، به موقف سیارات رفتیم تا به جده برگردیم که رانندگان حاضر نشدند ما دو نفر ایرانی را به جده ببرند. از پلیس کمک خواستیم و پلیس
ص: 214
همراه ما آمد و از راننده دلیل سوار نکردن ما را پرسید و او در جواب گفت در بیرون شهر، در عوارضی (پلیس راه) جلو ما را می‌گیرند! پلیس از راننده خواست ما را سوار کند و گفت من بی‌سیم می‌زنم و می‌گویم که به شما کار نداشته باشند.
در ماشینی که سوار شدیم، دو نفر ایرانی، یک نفر سعودیِ اهل مکه و دو نفر پاکستانی بودیم و ساعت حدود دو یا سه بعد از ظهر بود، مسافر مکی از جریان حمله به مسجدالحرام آگاه بود و می‌گفت: پلیس در حمله موفق نبود و کاری از پیش نبرد و عدّه‌ای نیز کشته شدند.
به فرودگاه جدّه که رسیدیم، رادیو تهران را گرفتیم که شنیدیم اعلامیه امام خمینی قدس سره را می‌خواند و محتوای آن در مذّمت قیام‌کنندگان بود، اما زمانی که به تهران آمدیم مطالب مطبوعات را در دفاع از قیام‌کنندگان دیدیم، بی‌آنکه گفتار آنها را نقل کنند، آنها را قیام‌کنندگان علیه دولت سعودی معرفی می‌کردند و این انگیزه‌ای شد تا نامه‌ای برای روزنامه کیهان بنویسم و بدینوسیله مردم را در جریان آن رخداد قرار دهم و بگویم که این حرکت و قیام، در مخالفت بر ضدّ دولت سعودی نیست، بلکه رهبر آنان از قبیله عجمان
(1) است و ادعای مهدویت می‌کند! ولی متأسفانه روزنامه پیشگفته، مطالب ارسالی را منتشر نکرد و بعد از مدتی، مطلع شدم که در سالنامه کیهان انتشار یافته است.
مردمی که در سمت بازار معروف به ابوسفیان ایستاده بودند، صدای گلوله‌هارا می‌شنیدند و می‌دانستند که مسجدالحرام به تصرف گروهی مسلّح درآمده‌است اما نمی‌دانستند چه‌کسانی‌هستند وچه هدفی دارند؟
شایسته است، دنباله ماجرا؛ یعنی به توپ بسته شدن مسجدالحرام، که آثارش در
1- گفتنی است پیش از روی کار آمدن حکومت‌آل‌سعود در عربستان، این دو قبیله؛ یعنی العجمان و آل‌سعود برای کسب قدرت در عربستان، با یکدیگر در جنگ و نزاع بودند و کمک خارجی‌ها به‌خصوص دولت انگلستان به این طوایف، برای کم کردن یا از میان بردن نفوذ دولت عثمانی بر سرزمین حجاز، مطالبی است که بسیار گفته‌اند و در باره‌اش کتابها نوشته‌اند.
به نظر می‌رسد، اکنون یکی از فرزندان قبیله «العجمان» با ادعای مهدویت قیام کرده است تا بتواند حکومت موجود را حذف و قبیله خود را بر این کشور حاکم کند.
ص: 215
سال بعد (1350 ش.) بر روی در و دیوار مسجد نمایان بود و نیز روانه کردن آب به طرف مسجدالحرام و بیرون آوردن قیام‌کنندگان از زیرزمین مسجد به کمک کماندوهای فرانسوی و به وسیله بالگردهای آنها، به رگبار بستن و کشتن شدن قیام کنندگان نیز در یک مقاله‌ای جداگانه نوشته و منتشر شود.
)