گزارش بیست و دومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : اخبار و گزارشها

موضوعات


دبیرخانه کتاب سال
کتاب مظهر بارز خردمندی و فرهیختگی آدمی و کتاب خوب نمونه اعلای این فرهیختگی است. تلاش در جهت تقویت این ویژگی ارجمند، وجود انسان تلاشی است در جهت تحقّق هرچه بیشتر کمالات والای بشری و هموار ساختن راه‌های وصول به حقایق. کوشندگان طریق معرفت و پویندگان راه حقیقت، ورزندگان بهترین و عالی‌ترین تلاش‌ها برای بیرون کشیدن ابنای بشر از اعماق ظلمانی جهل و جاهلیت و برکشیدن او به آسمان‌های فراخ دانش و معرفت‌اند. آنها پیوسته در تلاش‌اند تا در دیوارهای تاریک‌اندیشی رخنه درافکنند و روزنه‌هایی به جهان نور و روشنایی بگشایند. قصد آنان فراتر رفتن از مغاک نفس‌پرستی به سوی افق‌های پهناور پهنه معناست، و نگارش یک کتاب خوب، گامی است در راه وصول این مقصود.
نهادهای اجتماعی در طول حیاتشان، به تبع دگرگونی‌های محیط اجتماعی، فراز و فرودهای خاص خود را دارند، اما مهم این است که آهنگ کلی حرکت هر نهاد در سوی بهبود باشد؛ یعنی رفع کاستی‌ها از یک سو و بهبود کمّی و کیفی روش‌ها، معیارها و قواعد و ضوابط سازمانی از سوی دیگر. به گمان ما نهاد «کتاب سال»، به رغم کمبودها و


1- برگرفته از کتابچه‌ای که دبیرخانه کتاب سال منتشر کرده است.

ص: 137
کاستی‌هایی که بسیاری از آنها در مسیر حرکت هر نهادی از این دست طبیعی است، تا حدود قابل توجهی در راه دستیابی به هدف‌های خویش کامیاب بوده است.
کتاب سال کارنامه کتاب کشور است و لذا نماد و نشانه‌ای است از وضع کمّی و کیفیِ نشر کتاب در ایران. فراز و فرودها و قوّت و ضعف‌های حوزه کتاب، کم و بیش، در این کارنامه بازتاب می‌یابد. کتاب سال بر آن است که در این بازنمایی کامیاب بوده است.
اقبال اهل قلم و جامعه نویسندگان و ناشران ایران و البته حساسیت‌ها و انتقادهای آنان به این کار، گواهی بر این کامیابی است.
حاصل برگزاری بیست و یک دوره کتاب سال، 466 کتاب برگزیده و 437 کتاب تقدیر شده، در رشته‌های مختلف علمی است. صدها مؤلف و مترجم و مصحّح در ادوار بیست‌ویک ساله آثارشان برگزیده شده و مورد تقدیر و تشویق قرار گرفتند.
بسیاری از نویسندگان با استطلاع از معیارها و ضوابط انتخاب کتاب‌های برگزیده کوشیدند تا آثار خویش را متناسب با این ضوابط و در قالب معیارها و استانداردهای کتاب سال که ضمناً معیارهایی عام و جهانی نیز هستند تدوین و تنظیم کنند و این خود از آثار مثبت و قابل توجه مترتب بر وجود این پدیده فرهنگی است.
ارزیابی کتاب‌ها را بیش از 600 نفر از استادان معظّم حوزه علمیّه قم، دانشگاه‌های
ص: 138
تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرّس، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، خواجه نصیر طوسی، الزهرا علیها السلام، امام صادق علیه السلام، علّامه طباطبایی، تربیت معلّم، علوم پزشکی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده صنعت آب‌وبرق، سازمان حسابرسی، دانشگاه‌های تبریز، فردوسی، شیراز، شهید چمران، بوعلی و دیگر مؤسسات پژوهشی و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی در نقاط مختلف کشور برعهده داشته‌اند.
در بیست و دومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، منحصراً کتاب‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند که برای نخستین بار در سال 1382 منتشر شده‌اند. در این دوره، بر اساس آمار ارائه شده از سوی خانه کتاب ایران، کتاب‌های چاپ اول 20296 عنوان بوده است که پس از حذف کتاب‌های چاپ افست یا کتاب‌هایی که برای نخستین بار از سوی ناشر خاصی چاپ شده‌اند ولی پیش از آن، ناشر دیگری آن را چاپ کرده است و یا کتاب‌های کمک درسی، تعداد 8612 عنوان برای بررسی در حوزه‌های تخصّصی انتخاب شدند که به تفکیک موضوع به قرار ذیل‌اند:
آمار مجموع کتاب‌های بررسی شده در بیست و دومین دوره کتاب سال
1. کلیات
تألیف ترجمه تصحیح تعداد کلّ کتاب‌ها
کلیات 120210
کلیات و روش تحقیق 8017
کتابشناسی و فهرست 241221
علوم کتابداری 3301914
دایرةالمعارف‌ها و فرهنگ‌ها 10028
روزنامه‌نگاری 120012
جمع کل 2672 9912
ص: 139
2. فلسفه و روان‌شناسی
تألیف ترجمه تصحیح تعداد کل کتاب‌ها
کلیات 3601719
فلسفه غرب و شرق 4903514
فلسفه اسلامی 370631
منطق 9054
روان‌شناسی 3700204166
جمع کل 5010267234
3. دین
تألیف ترجمه تصحیح تعداد کل کتاب‌ها
دین- کلیات 170512
اسلام کلیات 217228187
علوم قرآنی 155117137
حدیث 7302053
رجال 513345
فقه و اصول 12519115
کلام 8121168
اخلاق 147321123
عرفان 8771763
سیره معصومین 159133125
ادیان دیگر 8006020
جمع کل 119220224948
ص: 140
ج) دین:
از میان رشته‌های مختلف این موضوع، کتاب زیر در رشته کلام (تألیف) ممتاز شناخته شد:
1. سلامة القرآن من التحریف وتفنید الإفتراءات علی الشیعة الامامیة
فتح اللَّه المحمدی (نجارزادگان).- تهران: مشعر، 1382
758 صفحه.
کتابنامه.
1. قرآن-- تحریف. 2. قرآن- دفاعیه‌ها و ردیه‌ها. 3. شیعه- دفاعیه‌ها و ردیه‌ها.
اهمیت قرآن کریم به عنوان یکی از دو ثقل اکبر بازمانده از آورنده عظیم‌الشأن آن و نقش بارز و محوری این کتاب کریم الهی در ایجاد و ابقای اتحاد امّت مسلمان از مسائل بارز و قابل توجه در خصوص این متن وحیانیِ الهی است. به اعتقاد عموم مسلمانان، قرآن از هرگونه تحریف و تغییر مصون بوده، دست تحوّلات و تغییرات زمان را به دامن مطهّر آن راهی نیست و این تحقّق وعده الهی است؛ چنانکه به صراحت در متن قرآن کریم ذکر شده است. یکی از اتهاماتی که به ناروا بر شیعه وارد شده و گاه بر آن اصرار شده است، اتهام اعتقاد به تحریف قرآن است که این امر به‌ویژه در کتابی با عنوان «اصول مذهب الشیعة الامیة الاثنی عشریه» تألیف ناصر علی قفاری به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. مؤلف با عنایت به این کتاب و برخی کتب دیگر که قبل از آن تألیف شده و در آنها این اتهام به شیعه مطرح گردیده، اقدام به تألیف کتاب «سلامة القرآن من التحریف» نموده است. کتاب در دو بخش اصلی تنظیم شده است: بخش اول به مسأله سلامت قرآن از تحریف در نظر فریقین، با قطع نظر از آراء و افتراءات بعض افراد، پرداخته است. در بخش دوم به مسأله اتهاماتی که در خصوص تحریف قرآن بر شیعه وارد شده پرداخته شده است.
بررسی ادله مصونیت قرآن از تحریف از نظر شیعه امامیه، بررسی روایات تحریف قرآن در کتب شیعه، بررسی کتاب «فصل الخطاب» محدّث نوری، شهادت علمای امامیه به مصونیت قرآن از تحریف، بررسی احادیث تحریف قرآن در کتب اهل سنت، و پاسخگویی به شبهات دکتر ناصربن علی قفاری در کتاب «اصول مذهب الشیعه»، احسان الهی ظهیر در کتاب «شیعه والقرآن» و
ص: 141
محمد مال اللَّه در کتاب «الشیعة وتحریف القرآن»، از مهم‌ترین مباحث کتاب است.
2. للَّه‌وللحقیقة: ردّ علی کتاب «للَّه ثم للتاریخ»
علی آل محسن.- تهران: مشعر، 1382
کتابنامه: ص 669- 694؛ همچنین به صورت زیرنویس.
روشنگری در باب حوادث تاریخی و عقاید و احکام و بازشناسی حقیقی آنها نسبت به هریک از فرق و طوایف مذهبی از مهم‌ترین عوامل ایجاد وفاق و اتحاد بین مسلمانان و زدودن موانع وحدت امت اسلامی است.
کتابی که چند سال پیش با عنوان «للَّه ثم للتاریخ: کشف الاسرار و تبرئة الائمة الأطهار» از نویسنده‌ای با نام سیدحسین موسوی به طبع رسیده و در آن برخی شبهات و شکوک در خصوص تاریخ شیعه و عقاید و احکام از نظر آنان مطرح شده است، نویسنده را بر آن داشته است تا ضمن بررسی دقیق و موشکافانه، مدعیات مطرح‌شده در کتاب و با مراجعه به متون و منابع اصیل و مورد وثوق، حقیقت را در باب هریک از آنها مطرح نماید. اتقان در تحلیل عمیق مطالب و استنتاج منطقی و یکدستی ارجاعات، از ویژگی‌های کتاب است. در این کتاب به مزعومات نویسنده کتاب «للَّه ثم للتاریخ» در باب انتساب شیعه به اهل البیت علیهم السلام، و اثر بیگانه عناصر در تکوّن تشیّع و مسأله انتظار پاسخ داده شده است.
ص: 142