مردی مکتب نرفته و استاد ندیده، با اتکا به منطق وحی، بزرگترین تمدّن بشری را در سرزمین حجاز پایه گذاشت و مشعل فروزان دانش و فضیلت را به دست امّت بزرگ اسلام سپرد. در مدتی کوتاه امّت فرزانه اسلامی قلّه‌های شرق و غرب را فتح نموده، پرچم پر افتخار تمدن اسلامی را در دورترین مناطق اروپا به اهتزاز درآوردند و جهان بشری را از تعالیم حیات بخش اسلام برخوردار ساختند. (1) طولی نکشید که وهابیان مراکز قدرت به دست گرفتند و تعالیم عالی اسلام را دگرگون ساختند و سیمای تمدّن شکوفای اسلام را مخدوش کردند و با همه مظاهر تمدن اسلامی به مبارزه پرداختند و در این راه هیچ حدّ و مرزی نشناختند. (2) نگارنده برای عمره مفرده در غرّه شعبان المعظّم سال جاری وارد سرزمین وحی شد و در اثنای اعمال متوجّه گردیدکه موزه گران‌سنگی در شهر مقدّس مکّه معظّمه افتتاح شده است. با توجه به شیوه ضدّ فرهنگی وهابیان، آن را گامی مهم به سوی تمدن و تجدید نظر در مبانی فاسد وهابیت تلقّی نموده، روز سه شنبه 6/ 5/ 88 برابر پنجم شعبان المعظم 1430 ق. از این موزه دیدار به عمل آورد و اکنون گزارش کوتاهی از این موزه: موز مکّ مکرّمه موزه در اسلام پیشینه‌ای بس دراز دارد، ولی وهابیان بی‌فرهنگ، شب و روز مبارزه‌ای بی‌امان با آثار تمدّن اسلامی داشتند و هرگز اجازه نمی دادند چیزی به عنوان آثار باستانی، اشیای عتیقه و مظاهر تمدّن اسلامی در این کشور باقی بماند. ولی در سال‌های اخیر گامی به پیش نهاده به تأسیس موزه‌ای در مکه معظمه به نام: «متحف مکّة للآثار و التّراث» اقدام نموده‌اند. امیدواریم فرهیختگان حجاز در دیگر شیوه‌های به اصطلاح فرهنگی! خود نیز تجدید نظر نموده، بیش از این از قافله تمدّن بشری دوری نگزینند. از نکات جالب این که تأسیس این موزه با فرهنگ‌سازی همراه بوده و روی در ورودی موزه نوشته شده: بِبَطْنِ مَکّهَ آثارٌ لأوَّلِکُمْ مِمّا بَنی لِمَعَدّ جَدُّهُ ادَدُ «در دل مکّه نشانه‌هایی برای پیشینیان شما هست که آن‌ها را برای «مَعَدّ» (3) پدر بزرگش «ادَد» بنیاد نهاده است.» ساختمان موزه این موزه در کاخ «الزّاهر» تأسیس شده و کاخ الزّاهر به دستور ملک عبد العزیز، پایه گذار کشور سعودی، هجدهمین زمامدار از آلِ سعود، بین سال‌های 1372 1365 ق. بنیاد گردید. «عبد العزیز» پدرِ: فیصل، سعود، خالد، فهد و ملک عبد الله، از سال 1319 تا 1372 ق. بر کشور حجاز حکومت راند و بنای این کاخ، در آخرین روزهای سلطنت وی پایان یافت. در این کاخ تا سال 1378 ق. از میهمان‌های ملک پذیرایی می‌شد تا اینکه پس از مدتی، در اختیار آموزش و پرورش قرار گرفت. این بنا سر انجام به سال 1398 ق. بازسازی شد و به سازمان فرهنگی کشور اختصاص یافت. موقعیّت موزه این موزه در خیابان مدینه منوره (تنعیم) بعد از بیمارستان ملک (شارع المدینه المنوره بعد المستشفی الملک بالزاهر)، در نزدیکی شهدای «فَخّ» (4) در خیابان منتهی به مسجد تَنعیم قرار دارد. مساحت کاخ الزّاهر 3425 متر مربع است، که 1200 متر آن فضای باز جلوی ساختمان قصر، هزار متر آن ساختمان موزه و 425 متر آن غرفه‌های جنبی می‌باشد. ساختمان موزه در دو طبقه (همکف و فوقانی) و هر کدام یک‌هزار متر فضا دارد.
1- ر. ک: ویل دورانت، مشرق زمین گاهواره‌ی تمدن جلد اول تاریخ تمدن. 2- ر. ک: نگارنده، تاریخ وهابیان. 3- «مَعَدّ» جدّ شانزدهم پیامبر 9 و «ادَدَ» جدّ هیجدهم آن حضرت می‌باشد؛ یعنی «مَعَدّ» پس از عدنان و «ادَد» پدر عدنان بود که پیامبر 9 به هنگام شمارش اسامی نیاکانش، چون به «مَعَدّ بن عَدنان بن ادَد» می‌رسیدند، از او فراتر نمی‌رفتند و می‌فرمودند: «نسّابه‌ها دروغ می‌گویند.» ابن سعد، الطّبقات الکبری، ج 1، ص 56. 4- محلّ شهادت یاران حسین بن علی صاحب فخّ، مستشهد 169 ق.
ص: 84 طبق همکف در طبقه همکف تالار بزرگی در وسط و غرفه‌هایی در دو طرف تالار قرار دارد، که به چهار بخش تقسیم می‌شود. 1. آثار مربوط به پیش از میلاد شامل: کاشی‌های معرّق، سنگ نبشته‌ها، آثار کشف شده در حفّاری‌ها، ظروف سفالی و سنگی مربوط به یک تا سه هزار سال پیش از میلاد. همچنین تصاویر مساجد قدیمی، قلعه‌ها، صخره‌ها، بازارها و راه‌های مواصلاتی حج در گذشته به چشم می خورد. تصویر «2» برج مراقبت درواز «حَیُّ الدّرع» در منطق «دَومَةُ الجَندَل». تصویر «3» حفاری و گودبرداری منطقة «رَبَذَه»، زادگاه ابوذر غفاری (رحمة الله) 2. تاریخ طبیعی و زمین شناسی شامل: ابزار و ادوات کشف شده در حفّاری‌ها از دوران ما قبل تاریخ، در رابطه با انسان و تعامل وی با طبیعت و آشنایی او با کشاورزی و دامداری در عصر حَجَر.
ص: 85 تصویر «5» تصویر صخره‌ای کنده کاری شده، در کوه «القصب» طائف 1. ماقبل تاریخ شامل: سنگ‌های کشف شده از اعماق 5 تا 20 کیلومتری زمین که پیشینه آن‌ها تا 850 میلیون سال تخمین زده می‌شود! تصویر «6» تصویر هوایی مکّ معظّمه توسط ماهواره 1. قبل از اسلام شامل: آثار فرهنگی، اجتماعی، دینی، سیاسی، تهاجم ابرهه، بازار عُکاظ، مُعَلَّقاتِ سَبع، سنگ نبشته‌های عهد ثمود و نسب مردی به نام: قرم بن لمو و تصاویر سفرهای بازرگانی. تصویر «7» تصویر چشمه‌های آب گرم در وادی «لیث»
ص: 86 تصویر «8» خطّ سیر ابرهه به هنگام تهاجم به مکّ معظّمه برای تخریب کعبه، به سال 571 م. (داستان اصحاب فیل). طبق فوقانی در طبقه دوم موزه، تالار بزرگی است در وسط و غرفه‌های بزرگی است در دو طرف که به ده بخش جدگانه تقسیم می‌شوند: 1. سیر نبویّه شامل: الواح و تابلوهای مربوط به نسب قریش تا «کنانه»، زندگانی و نسب پیامبر (ص) و فرزندان آن حضرت، به ترتیب: قاسم، زینب، رقیه، امّ کلثوم، فاطمه، ابراهیم و عبدالله. مطابق تحقیق، پیامبر (ص) تنها یک دختر داشت و آن حضرت فاطمه 3 بود. دیگر دخترانْ، فرزندانِ ابوهاله، همسرِ هاله، (خواهر حضرت خدیجه 3) می‌باشند. (1) تصویر «9» شجره نام بیت نبوی، که در میان فرزندان حضرت فاطمه 3 از حضرت «محسن» نیز یاد شده است.
1- ر. ک: نگارنده، صدف کوثر.
ص: 87 تصویر «10» کروکی خطّ سیر پیامبر (ص) به هنگام مهاجرت از مکّه تا مدینه. 2. سیر تحوّل کتابت شامل: دست نبشته‌های آیات قرآنی به خطّ کوفی، بر پوست آهو، سنگ نبشته‌هایی به خطّ مسندِ احسایی و تابلوهایی از دویرج در یلملم، در جنوب غربی مکّه، با توضیح حروف و سیر تکاملی خطّ از عهد جاهلی تا عصر مشعشع طلایی اسلام. تصویر «11» تصویر نامه پیامبر خدا (ص) به: «مُنذر بن ساوی» بر پوست آهو. این نامه به خط کوفی است و اینگونه آغاز می‌شود: «بِسْمِ اللّهِ الرّحْمَنِ الرّحِیمِ مِنْ مُحَمّدٍ رَسُولَ اللهِ إِلَی المْنُذِرِ بْنِ سَاوِی، سَلَامٌ عَلَیکَ، فَإِنِّی أَحْمَدُ إِلَیکَ اللهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَأَشهَدُ أَن لَا إِلَهَ إِلَّا الله وَأَشهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَرَسُولُهَ، أَمَّا بَعدُ .. .» پیامبر خدا (ص) این نامه را به هنگام بازگشت از «جِعرانه» توسط علاء بن حضرمی به مُنذر بن ساوی عبدی در «بحرین» فرستاد، او نیز این نامه را به اهل «هَجَر» در بحرین تلاوت کرد و آن‌ها را به آیین اسلام فراخواند و گروهی از آنان مسلمان شدند. (1) تصویر «12» تصویر تخته سنگی در «وادی العسیله» در شمال شرقی مکّ معظّمه، که آیاتی از قرآن کریم به تاریخ 80 ق. (699 م.) بر آن کنده شده است. 3. اسناد شامل: وثائق تاریخی، سیاسی، مذهبی و سکّه‌های فلزی، نقره‌ای و طلایی، از عهد بیزانس تا زمان امویان و عبّاسیان. در این بخش، دراهم فروان از قرون اولیه، با تاریخ ضرب، به سال‌های: 92، 105، 128، 130 و ... در ابعاد مختلف، با رنگ‌ها و نقش‌های متفاوت وجود دارد.
1- ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 1، ص 263.
ص: 88 در این میان دینار طلا، با تاریخ ضرب 398 ق. که در اهواز ضرب شده و درهمی که در 721 ق. در دوران ایلخانی، در تبریز ضرب شده و نام مقدّس پیامبر اکرم و خلفا در آن دیده می‌شود و درهم دیگری به تاریخ 1066 ق. توسط صفویه در تبریز ضرب شده که برآن: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ، عَلِیٌّ وَلِیُّ اللهِ» در سه سطر ضرب شده است، به چشم می‌خورد. تصویر «13» تصویر دو فلس مربوط به عهد اموی ها تصویر «14» تصویر دو درهم که به سال 92 ق. در واسط ضرب شده است. تصویر «15» تصویر دو دینار طلا که به سال 250 ق. در مکّ معظّمه ضرب شده است. 4. حج شامل: جایگاه حج و زیارت خانه‌ی خدا از عهد جاهلی تا عصر اسلام. در این سالن ماکت جَبَلُ الرَّحمه، مسجد خَیف، مشعر و جمرات نصب و چراغ‌هایی در کنار آن‌ها تعبیه شده که با فشار دادن دگمه مربوط، چراغ روشن می‌شود و موقعیت آن مکان مقدّس مشخّص می‌گردد.
ص: 89 تصویر «16» تصویر جبلُ الرّحمه در سرزمین عرفات، به تاریخ 1297 ق. برابر 1879 م. تصویر «17» تصویر گروهی از حجّاج بیت الله الحرام به هنگام پیاده شدن از کشتی در بندر جدّه، به سال 1320 ق. برابر 1906 م. 5. سالن توسعه و عمران مسجدالحرام شامل: تصاویر قدیمی مکه، حداکثر از 130 سال قبل. تصویری که مربوط به پیش این تاریخ باشد، نه در این موزه و نه در جای دیگر موجود نیست. تصویر «19» تصویر چادرهای حجّاج در منا، مربوط به یکصد سال پیش. تصویر «20»
ص: 90 تصویری از مسجد الحرام به هنگام ادای نماز جمعه، در سال 1297 ق. برابر 1880 م. تصویر «21» ملک عبد العزیز به هنگام بوسیدن حجر الأسود در سال 1357 ق. 6. آموزش شامل: سیر تکاملی مدارس، از قرن اواخر ششم تا زمان معاصر و آمار مدارس عهد عثمانی، شُرَفا و آل سعود، سپس پیدایش مدارس دولتی. تصویر «22» مدرک فارغ التحصیلی دانش آموزی از یکی از مدارس صولتی در مکّه‌ی معظّمه به سال 1308 ق. 7. میراث مکّ معظّمه شامل: ابزار و ادوات و لباس‌های قدیمی؛ اعم از منسوجات، سلاح‌ها، ابزار شکار، وسایل کشاورزی، شمشیر، عصا، مَشک، داس، خیش، چرخ چاه، ظرف حمل باروت از خز، کیف دستی از پوست آهو و غیر آن‌ها، از مصنوعات شهر مکّه. 9. هنرهای اسلامی شامل: ظروف مسی، فلزّی و سفالی ایرانی، مربوط به قرن ششم؛ سفال‌های ایرانی از قرن هفتم؛ سینی‌های مسی کنده کاری شده ایرانی، مربوط به قرن 11 ق. گلدان‌ها و شمعدان‌های قاجاری، مربوط به قرن 13 هجری قمری.
ص: 91 تصویر «23» ظروف لعابی و سفالی مربوط به قرن ششم هجری، برابر قر ن 12 میلادی. 10. نُسَخ خطّی در وسط تالار چند نسخه‌ی خطّی به نمایش گذاشته شده، که از آن جمله است: 1. کتاب «محض الوفاء فی فضائل المصطفی» تألیف: محمد بن محمد علی کازرونی، به تاریخ 793 ق. جامع الفضولییّن تاریخ کتاب: 818 ق. مصحف شریف، در قطع رحلی بزرگ تاریخ کتابت 1287 ق.
ابتدای صفحه